|
-ilova
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
|
| bet | 100/156 | | Sana | 27.11.2023 | | Hajmi | 27,19 Mb. | | #106725 |
Bog'liq namuna6-ilova
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
1.Yangi turdagi materiallarni yaratishga ularning ularning qanday xossalarini o‘rganish kerak?
Javob: fizik kimyoviy va mexanik xossalarini chuqur o‘rganish orqali erishilmoqda
2. Elektr texnika materiallari asosan nechta turga bo‘linadi?
Javob: 2. Asosan 4 turga o‘tkazgich, dielektrik, yarim o‘tkazgich va magnit materiallariga bo‘linadi.
3. Izolyatsion materiallar yoki dielektriklar apparat uskunalarda nima maqsada ishlatilmoqda?
Javob: Izolyatsion materiallar yoki dielektriklar apparat uskunalarda elektr toki oqimini cheklash uchun
4. Magnit materiallari qayerda nima maqsada ishlatilmoqda?
Javob: Magnitli elektr texnika asbob-uskunalarida magnit oqimini hosil qilish yoki o‘tkazish maqsadida magnit materiallari qo‘llaniladi
Foydalanilgan adabiyotlar
A.X.Sulliyev, I.M.Bedritskiy, O.T.Boltayev “Elektrotexnika materiallari” Toshkent-2017 (14-17 bet).
Internet sayitlari
1. w.w.w.tsts.uz
2. w.w.w. abt.uz
3. w.w.w.scbist.orj
4. w.w.w.Wikipedia.
5. www.magistral.ru
3-Mavzu: Qattiq jismlar fizikasining asosiy tushunchalari
Reja:
1.Qattiq jismlar fizikasining nazariy asoslari.
2. Qattiq jismlar tuzilishi.
3. Qattiq jismlarni texnikada tutgan о‘rni.
1-reja: Qattiq jismlar fizikasining nazariy asoslari.
Qattiq jismlar fizikasining nazariy masalalari bilan shug‘ullangan Y.I.Frenkel 1930 yili yarim о‘tkazgichlar va dielektriklarda elektronlarning kо‘zg‘algan holatida eksiton nazariyasini ishlab chiqqan edi. Bu nazariyaning tо‘g‘ri ekanligini 1952 yilga kelib Y.F. Gross tomonidan isbot qilindi ya’ni eksitonning mavjud ekanligi etildi. Qattiq jismlar fizikasi xususan, yarim о‘tkazgichlar fizikasining nazariy masalalari ustida ishlab, uning rivojiga katta ta’sir kо‘rsatgan Sovet olimlaridan L.D.Londau, S.P.Pekar, L.E.Gurevich, S.G.Kalashnikov va boshqa nazariyotilarni kо‘rsatish mumkin
Kristallar
Qattiq jismlar-atom va molekulalarning joylashishiga qarab amorf, kristall jismlarga bо‘linadi, amorf jismlar izotropik hossaga ega bо‘lib ularning fizikaviy hossalari hamma yо‘nalishlar bо‘yicha bir xil bо‘ladi.
Amorf jismlarning xossalari о‘ta qovishqoq sо‘yuqliklar xossalariga о‘xshashdir. Shu sababli xozirgi vaqtda amorf jismlarrni о‘ta sovigan suyuqlik deb qaralib, qattiq jism terminida faqat kristall tuzilishga ega bо‘lgan jismlarnigina harakterlashda foydalaniladi. Biz kristall jismlarning xossalari, xususan yarim о‘tkazgich kristall jism ustida sо‘z yuritar ekanmiz qattiq jism terminini ishlatganimizda kristall jismini nazarda tutamiz.
2-Reja: Qattiq jismlar tuzilishi.
Kristall qattiq jismlarda-atom va molekulalar ma’lum tartibda joylashgan bо‘lib har xil kristall panjarani hosil qiladi shu sababli ularni fizikaviy xossalari turli yо‘nalishlar bо‘yicha bir xil bо‘lmaydi ya’ni anizotropik hossaga ega bо‘ladi.
Tabiatda uchraydigan kristallar har xil nuqsonlardan ham bо‘lmagani uchun, ulardan bevosita biror fizikaviy asbob tayyorlashda foydalanish mumkin emas. Texnikada ulardan mavjud nuqsonlarni hisobga olmasa bо‘ladigan darajadakamaytirib ba’zi hollarda esa ma’lum nuqsonlarning miqdorini maqsadga muvofiq ravishda kо‘paytirib foydalaniladi.
Yarim о‘tkazgichlar-fizikasining rivojlanishi va kristall jismlardan turli asboblar tranzistorlar, fotoelementlar tо‘g‘irlagichlar va boshqalarining tayyorlanishi yarim о‘tkazgich kristallar fizikasini chuqurroq о‘rganishni taqozo qiladi. Sof kristallarni olish va ulardan amalda foydalanish xozirgi zamon texnikasining asosiy vazifalaridan biri bо‘lib qolmoqda. Shu sababdan biron-bir yangi topilmani masalan meteorit yoki boshka narsani aniqlash albatta zarur bо‘ladi, buni ba’zi bir yо‘llari mavjuddir
Kristall va amorf jismlar
Rus olimi Federov bunda ancha yillar ilgari xattoki rentgent struktura analizi topilmasidan oldin u har-xil qattiq jism panjaralaridagi zarralarini joylashishini tushuntirib bergan va xisoblab chiqqan bular asosan kristall panjara atomini o‘lchamiga va elektronning konfiguratsiyasiga va tashqi elektron kavagiga bog‘liq bо‘ladi.
3-reja:Qattiq jismlarni texnikada tutgan о‘rni
Biz aytib о‘tganimizdek, qattiq jismlar-kristallini mohiyati shundaki atom va boshqa mayda zarrachalarning tartibli va ketma-ket joylashishiga aytiladi, bunga shunday misol kilsa bо‘ladi ya’ni eniga xam bо‘yiga ham bir xil joylashishi kо‘zda tutiladi. Bunga yana xuddi teskari bо‘ladigan bog‘lanishi tushunchasidan amorf jismlar tushuniladi ulardan boglanish boshqacha bо‘ladi ya’ni yaqindagi joylashuv saqlanib qolgan uzoqdagi bog‘lanish esa buzilgan bо‘ladi.
Qattiq jism kristallarining joylashishi
Tartibli yoki tartibsiz joylashishi-yuqori molekulasi-polimer metallarda kuzatish mumkin. Agarda yana meteorit haqida gapiradigan bо‘lsak, asosiy aniqlash yо‘llaridan ba’zilari, rentgent strukturasi, ionlar bilan bombardimon qilish
Qattiq jismlarning energetikada qo‘llanilishi
yana eng asosiysi begona atomni kirgizish bundan maqsad о‘sha topilma ichida bor moddalar hakida bilishdir. Jismlarda defektlar hosil kilishimiz uchun materialni fizik xususiyatini juda yaxshi bilishimiz kerak bо‘ladi. Buni hosil qilishdan asosiy maqsad texnikada turli xildagi har xil material va asbob uskunalarni tayyorlashda qо‘l keladi yana eng asosiysi begona atomni kirgizish bundan maqsad о‘sha topilma ichida bor moddalar hakida bilishdir.
Shu yerda yana qattiq jismlar kristall panjara defektiga, kristall panjarani elektrostatik maydonda buzilishiga aytiladi, sabab har xil begona atomlar primislar, dislokatsiya, termik va boshkalar misol bо‘ladi.
Materialning fizik xossalari
|
| |
