|
Fanning ta’lim texnologiyasi " tasdiqlayman" O’quv-tarbiyaviy ishlar bo’yicha direktor o’rinbosari
|
| bet | 102/156 | | Sana | 27.11.2023 | | Hajmi | 27,19 Mb. | | #106725 |
Bog'liq namuna2-reja: Metallarni kristall tuzilishi va uning xossalari
Metallning kristall tuzilishini oddiy kо‘z bilan aniqlasa bо‘ladi.Metalldan biror namuna olib, uning yuzasini yaxshilab jilvirlasak, yirik donachalarni kurishimiz mumkin.Bu donachalar yorug‘lik nurini qaytarish xossasiga ega bо‘lsa, qattiq jism kristall tuzilishga ega ekan degan xulosaga kelish mumkin lekin har qanday qattik jism kristall jism bо‘lavermaydi.16
Kristall jism deb zarrachalarning jismda fazoviy joylashishining ma’lum bir geometrik tartibiga aytiladi.
Odatda bunday joylashish aniq simmetriyaga ega bо‘lish bilan birqatorda kо‘p qirrali jismni eslatadi.Aslida ana shu qirrali jismni kesilgan joyi (jismning uchi) atomlarning joylashish urnini kо‘rsatadi. Demak, kristallar uchta о‘lchamda joylashgan atomlar tartibi bо‘lib, muvozanat sharoitda tо‘g‘ri simmetriyaga ega bо‘lgan kо‘p kirrali jismdir. Kristall jismda zarrachalarning (atom, ion yoki molekula) uch о‘lcham bо‘yicha doimiy takrorlanishi (kaytarilishi) natijasida kristall panjarada zarrachalarning о‘zaro tortishish va itarilish muvozanatida saklanadi, bunda ichki potensial energiya ana shu muvozanatni saklash uchun kerak bо‘lgan eng kam kiymatga ega bо‘ladi.
Metallning kristall panjarasi
Kristall jismlarda kristall panjaraning turlari atomlarning о‘zaro joylashishiga qarab har xil bо‘ladi. Kristall katakchaning turi koordinatsion son tushunchasi bilan ifodalanadi. Kristall panjarada eng yaqin bir xil masofada turgan atomlar soniga shu kristall panjaraning koordinatsion soni deb ataladi va u harflar bilan belgilanadi. Masalan: oddiy kub katakning koordinatsion soni 6 ga teng bо‘lib K6, markazlashgan kub katakchaniki hisoblanadi K8, yoqlari markazlashgan kub katakniki esa K12, atomlari zich joylashgan cheksagonal katakniki G12 va shuningdek oddiy tetragonal katakniki T6 deb belgilanadi. Kub katakchaning о‘lchamlari qiymati atom о‘lchamlari qiymati bilan belgilanadi, bunday ulchov birligi nanometr (nm) deb ataladi.
|
| |
