|
Fizikadan tajriba ishlari
|
| bet | 8/12 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 0,76 Mb. | | #141923 |
Bog'liq механика тажриба-2023-2024(met)Ishni bajarish tartibi:
Shisha idish devorlariga qo’yilgan belgilar orasidagi masofa chizg’ich yordamida o’lchanadi, suyuqlik zichligi aniqlanadi.
(7) ifodadan muayyan tajribaga bog’liq doimiy “C” hisoblanadi.
Suyuqlikka tushiraladigan sharcha radiusi (diametri) mikrometr yordamida 0,01mm aniqlikda o’lchanadi, bu sharcha pinsit yordamida mumkin qadar silindr o’qiga va suyuqlik sirtiga yaqin tashlanadi.
Sarchaning suyuqlikdagi belgilar orasidagi masofani o’tish vaqti sekundomer yordamida aniqlanadi.
Tajriba 5-7 ta sharcha uchun takrorlanadi.
(8) ifodadan suyuqlikning ichki ishqalanish koeffisiyenti hisoblandi.
O’lchash va hisoblash natijalari jadvalga yoziladi.
1-jadval
№
|
r
(m)
|
t
(s)
|
(m)
|
( )
|
( )
|
(%)
|
1.
|
|
|
|
|
|
|
2.
|
|
|
|
|
|
|
3.
|
|
|
|
|
|
|
O’rt.q
|
|
|
|
|
|
|
Nazorat savollari
Arximed qonunini ta’riflab bering.
Stoks formulasini yozing. Bu formulaga kirgan kattaliklarni tushuntiring.
Suyuqlikning ichida harakatlanayotgan jismga qanday kuchlar ta’sir qiladi?
Ishni bajarish tartibini gapirib bering.
Ishqalanish koeffisiyenti qanday birlikda o’lchanadi?
Ishqalanish koeffisiyenti qanday qiymatlarga bog’liq holda o’zgaradi?
Tajriba ishi №6
Mavzu: Qattiq jism va suyuqliklarning issiqlikdan kengayishini o’rganish
Ishining maqsadi:
Suyuqliklarning va turli materiallarning issiqlikdan chiziqli kengayishini bog’liqligini aniqlash:
-Piknometr asbobi yordamida suvning harorati tufayli turli suyuqliklar (etilatsetat, denaturat, zaytun yog’i, glitserin) larni issiqlikdan kengayishini aniqlash;
- Dilatometr asbobi yordamida turli qattiq jismlarning (temir, mis, alyuminiy, issiqqa chidamli shisha, kvars shisha) larning issiqlikdan kengayishini aniqlash;
-Alyuminiy uchun uzunlik o’zgarishlari va umumiy uzunligi o’rtasidagi munosabatni o’rganish.
Kerakli asbob va jihozlar:
Soat ko’rinishidagi dilatometr; Mis, alyuminiy va kvarsli dilatometr; Tushirish termostati, termostat qurilmalari to’plami; Termostatli vanna; Laboratoriya termometri; d=6mm li rezina naycha; Shpris, bo’sh igna; O’lchov nayi; Plasmassa yuvish vositasi; Shishasimon kolba; Menzurka; Etilatsetat, glitserin, zaytun yog’i; O’lchov tarozisi; Nay uchun qisqich; Ulash trubkasi.
1-rasm: Tajriba qurilmasi
Nazariy qism
Haroratni ortishi qattiq jism atomlarining tebranish amplitudasini ortishiga olib keladi. Potensial relfning o’zaro ta’sir kuchlarining parabolik garmonik tebranishning 1- yaqinlashishi bilan ifodalanadi.Odatda atomlar orasidagi masofa katta bo’lsa, bu yaqinlashish silliq ko’rinishda bo’ladi.
Atomlarning tebranish amplitudasi katta bo’lsa, tebranishlar markazi ham atomlar orasidagi masofaday katta bo’ladi. Bunda o’rtacha tebranish masofasi ham ortadi.(P=const)
(1)
bunda, issiqlikdan hajmiy kengayish koeffisiyenti deb ataladi.
Agar bir yo’nalish bo’yicha kengayishni e’tiborga olsak, biz chiziqli kengayish koeffisiyentini aniqlaymiz:
)P (2)
bu yerda l korpusning uzunligi.
2-rasm: V hajmning T haroratga bog’liqlik grafigi tasvirlangan.
Etilatsetat, b) denaturat, c) zaytun yog’i, d) glitserin, e) suv;
Harorat ko’tarilishi natijasida suyuqlik molekulalarining harakat tezligi ortadi va natijada uning hajmi ortadi. Bunda suvning harorati (0- +4o)
3-rasmda ko’rilayotgan harorat oralig’ida uzunlik ortib borayotgan harorat bilan chiziqli ravishda ortib boradi, chunki uzunlik o’zgarishi formula yordamida aniqlanadi, bunda lo boshlang’ich uzunlik birlamchi uzunlik bilan farq qilmaganligi sababli:
(3)
bundan:
|
| |
