Gayubova komila anvarovna yulanova nargiza davlatovna akademik yozuv

159 
Mavzu yuzasidan mashq va topshiriqlar 
1-topshiriq. 
Inson ko‘zi necha megapikseldan iborat? 
Ko‘pincha, “piksel” so‘zini yeshitishimiz bilan xayolga smartfon, raqamli 
kameralar, shuningdek, kundan-kunga rivojlanib borayotgan texnika kelishi tabiiy. 
Lekin bu moslamalar tuzilishi jihatidan ko‘proq nimaga o‘xshaydi? Ya’ni, 
bajaradigan vazifasi insonning ko‘ziga o‘xshashmi? U holda insonning ko‘zi necha 
piksel bo‘lishi mumkin?
Dastlab, buning uchun piksel nima o‘zi, degan savolga javob berish kerak. 
Piksel – bu nuqta, ya’ni displeydagi nuqta. Aynan shu nuqtalar hisobiga rasmlar 
tashkil etiladi. Raqamli formatda tayyorlangan birgina kadr o‘z ichiga millionlab 
nuqtalarni olishi mumkin. Piksel atamasi so‘zma-so‘z tarjima qilinganda, 
“picture’s element” – “rasm elementi”, degan ma’noni anglatadi. “Pixel” so‘zi 
keyinchalik “Pic’s Yel” qisqartmasidan kelib chiqqan, degan qarashlar ham 
mavjud.
Ko‘z tuzilishi
Ko‘zning vazifasi tasvirni ongga yetkazishdir. U har biri juda muhim 
bo‘lgan ko‘plab tarkibiy qismlardan iborat bo‘lib, ko‘z soqqasi va uni o‘rab turgan 
apparatdan, ya’ni ko‘z soqqasini harakatga keltiruvchi muskullar, qovoq, kipriklar, 
ko‘z yoshi bezlari va qon tomirlardan tashkil topgan. 

160 
Ko‘z – tashqi (oqsil parda-sklera, o‘rta tomirli parda, ichki-to‘r parda), ichki 
(ko‘z ichi suyuqligi, gavhar, shishasimon tana) qismlarga bo‘linadi. Sklera yoki oq 
pardaning bir qismi qovoqlar ostidan ko‘rinib turadi. Orqa qismidan esa teshikcha 
bo‘lib, undan asab tolalari o‘tadi. Sklera ham shox pardaga, ham oqsil pardaga 
chegaradosh. Shox pardada qon tomirlar bo‘lmaydi, lekin u “optika”ning eng zarur 
elementlaridan biridir. Shox parda hamda rangdor pardaning o‘rtasida kichkina 
bo‘shliq mavjud bo‘lib, bunga ko‘zning oldi kamerasi deyiladi. Rangdor parda 
bilan gavharning o‘rtasidagi bo‘shliqqa orqa kamera deyiladi. Har bir ko‘ruv 
nervida bir millionga yaqin asab tolalari bor. 
Rangdor pardada radial va halqa shaklidagi muskullar joylashgan bo‘lib, 
halqasimon muskullar qisqarganda ko‘z qorachig’i torayadi, radial muskullar 
qisqarganda esa qorachiq kengayadi. Ko‘z soqqasining ichki, ya’ni to‘rsimon 
pardasi muhim ahamiyatga ega bo‘lib, uning orqa qismida yorug’likni, ranglarni 
qabul qiluvchi retseptorlar joylashgan. Ular maxsus nerv hujayralari bo‘lib, 
tayoqcha va kolbacha shaklidadir. Ko‘z soqqasining to‘rsimon pardasida 100 
milliondan ortiq tayoqchasimon retseptorlar bo‘lib, ular yorug’lik kamayganda 
yoki tun vaqtida qo‘zg’aladi. 

Download 7,1 Mb.