159
Mavzu yuzasidan mashq va topshiriqlar
1-topshiriq.
Inson ko‘zi necha megapikseldan iborat?
Ko‘pincha, “piksel” so‘zini yeshitishimiz
bilan xayolga smartfon, raqamli
kameralar, shuningdek, kundan-kunga rivojlanib borayotgan texnika kelishi tabiiy.
Lekin bu moslamalar tuzilishi jihatidan ko‘proq nimaga o‘xshaydi? Ya’ni,
bajaradigan vazifasi insonning ko‘ziga o‘xshashmi? U holda insonning ko‘zi necha
piksel bo‘lishi mumkin?
Dastlab, buning uchun piksel nima o‘zi, degan savolga javob berish kerak.
Piksel – bu nuqta, ya’ni displeydagi nuqta. Aynan shu
nuqtalar hisobiga rasmlar
tashkil etiladi. Raqamli formatda tayyorlangan birgina kadr o‘z ichiga millionlab
nuqtalarni olishi mumkin. Piksel atamasi so‘zma-so‘z tarjima qilinganda,
“picture’s element” – “rasm elementi”, degan ma’noni anglatadi. “Pixel” so‘zi
keyinchalik “Pic’s Yel”
qisqartmasidan kelib chiqqan, degan qarashlar ham
mavjud.
Ko‘z tuzilishi
Ko‘zning vazifasi tasvirni ongga yetkazishdir. U har biri juda muhim
bo‘lgan ko‘plab tarkibiy qismlardan iborat bo‘lib, ko‘z soqqasi va uni o‘rab turgan
apparatdan, ya’ni ko‘z soqqasini harakatga keltiruvchi muskullar, qovoq, kipriklar,
ko‘z yoshi bezlari va qon tomirlardan tashkil topgan.
160
Ko‘z – tashqi (oqsil parda-sklera, o‘rta tomirli parda, ichki-to‘r parda), ichki
(ko‘z ichi suyuqligi, gavhar, shishasimon tana) qismlarga bo‘linadi. Sklera yoki oq
pardaning bir qismi qovoqlar ostidan ko‘rinib turadi. Orqa qismidan esa teshikcha
bo‘lib, undan asab tolalari o‘tadi. Sklera ham shox pardaga,
ham oqsil pardaga
chegaradosh. Shox pardada qon tomirlar bo‘lmaydi, lekin u “optika”ning eng zarur
elementlaridan biridir. Shox parda hamda rangdor pardaning o‘rtasida kichkina
bo‘shliq mavjud bo‘lib, bunga ko‘zning oldi kamerasi deyiladi. Rangdor parda
bilan gavharning o‘rtasidagi bo‘shliqqa orqa kamera deyiladi. Har bir ko‘ruv
nervida bir millionga yaqin asab tolalari bor.
Rangdor pardada radial va halqa shaklidagi muskullar joylashgan bo‘lib,
halqasimon muskullar qisqarganda ko‘z qorachig’i torayadi,
radial muskullar
qisqarganda esa qorachiq kengayadi. Ko‘z soqqasining ichki, ya’ni to‘rsimon
pardasi muhim ahamiyatga ega bo‘lib, uning orqa qismida yorug’likni, ranglarni
qabul qiluvchi retseptorlar joylashgan. Ular maxsus nerv hujayralari bo‘lib,
tayoqcha va kolbacha shaklidadir. Ko‘z soqqasining to‘rsimon pardasida 100
milliondan ortiq tayoqchasimon retseptorlar bo‘lib, ular yorug’lik kamayganda
yoki tun vaqtida qo‘zg’aladi.
