Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2021 йил №6)
ISSN 2181-1709 (P)
88
Education and innovative research 2021 y. №6
HAMKORLIKDA TALABALARNING ISHLAB CHIQARISH
KORXONALARIDAGI AMALIYOTI JARAYONIDA AMALIY
KO’NIKMALARINI RIVOJLANTIRISH SHART-SHAROITLARI
DOI: https://doi.org/10.53885/edinres.2021.35.75.888
Ўринов Уйғун Абдуллаевич
Buxoro muhandislik – texnologiya instituti doktoranti
Annotasiya. Ushbu maqolada ishlab chiqarish korxonalari hamda
texnika oliy ta’lim muassasalari hamkorligida talabalarning ishlab chiqarish
korxonalaridagi amaliyoti jarayonida amaliy ko’nikmalarini rivojlantirish
shart-sharoitlari tahlili keltirilgan.
Tayanch so’zlar: oliy ta’lim, talaba, amaliyot, ishlab chiqarish, amaliy
ko’nikma.
УСЛОВИЯ РАЗВИТИЯ ПРАКТИЧЕСКИХ УМЕНИЙ И
НАВЫКОВ ОБУЧАЮЩИХСЯ В ПРОЦЕССЕ СОВМЕСТНОЙ
ПРАКТИКИ НА ПРОИЗВОДСТВЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЯХ
Уринов Уйгун Абдуллаевич
Докторант Бухарского инженерно – технологического института.
Аннотация. В статье представлен анализ условий развития
практических навыков студентов в процессе прохождения практики
на промышленных предприятиях в сотрудничестве с промышленными
предприятиями и техческими вузами.
Ключевые слова: высшее образование, студент, практика,
производство, практическое мастерство.
CONDITIONS FOR THE DEVELOPMENT OF PRACTICAL
SKILLS AND ABILITIES OF STUDENTS IN THE PROCESS OF
JOINT PRACTICE AT MANUFACTURING ENTERPRISES
Urinov Uygun Abdullayevich
Doctoral student of the Bukhara Institute of Engineering and Technology.
Abstract. The article presents an analysis of the conditions for the
development of practical skills of students in the process of practical training at
industrial enterprises in cooperation with industrial enterprises and technical
universities.
Key words: higher education, student, practice, production, practical skills.
Talabalarning amaliy ko’nikmalarini rivojlantirish uchun ishlab chiqarish
korxonasidagi amaliyot jarayonlari muhim hisoblanadi.
Uning maqsadi -
talabalarning nazariy mashg’ulotlar jarayonida olgan bilimlarini mustahkamlash
va chuqurlashtirish, mutaxassislik bo’yicha amaliy ko’nikmalarni
rivojlantirish
va malakalarni shakllantirishdan iboratdir.
Amaliyot - bu maxsus insoniy, ongli, maqsadga yo’naltirilgan, hissiy
-predmetli, moddiy faoliyat hisoblanadi. Har qanday amaliyot ob’ektiv (old
shartlar, vositalar va yakuniy natija) va sub’ektiv (intellektual qobiliyatlar,
fikrlash, bilim va amaliy tajribasidan foydalanadigan insonning muayyan
faoliyati) omillarning yaxlitligi sifatida tavsiflanadi.
Ishlab chiqarish korxonalarida talabalar, amaliyotni muvaffaqiyatli o’tashi
uchun ta’lim muassasasi o’quv reja va fan dasturlariga muvofiq talabalarning
dastlabki nazariy va amaliy tayyorgarligini ta’minlaydi. Ta’lim jarayonida
talabalar, avvalo, mashinasozlik
texnologiyasi, mashinasozlik ishlab chiqarishni
Образование и инновационные исследования (2021 год №6)
ISSN 2181-1717 (E)
89
http://interscience.uz
jihozlash va avtomatlashtirish bakalavriat ta’lim yo’nalishlari uchun nazarda
tutilgan texnikalardan xavfsiz foydalanishga oid qoida va talablar, ish joyidagi
hatti-harakat qoidalari, ishlab chiqarish sanitariyasi qoidalari, yong’in xavfsizligi
va mehnat muhofazasi qoidalarini puxta o’zlashtirishlari kerak.
Texnika oliy ta’lim muassasalari hamda ishlab chiqarish korxonalari
bilan birga oldindan ishlab chiqarish amaliyoti ob’ektlarini tanlashi, o’tkazish
muddatlarini kelishib olishi, talabalarning ish joylari bo’yicha taqsimot grafigini
kelishib olishi zarur.
Mutaxassislar tayyorlashda turli darajadagi ta’lim tizimlari va ishlab chiqarish
integrastiya va o’zaro hamkorlik muammolari olimlarning tadqiqot markazida
bo’lgan. Ba’zi olimlar tadiqotlarida mutaxassisning amaliy ko’nikmalarni
rivojlantirish uchun ta’lim muassasalari va korxonalar o’rtasidagi o’zaro
hamkorligi pedagogik jihatdan maqsadga muvofiqligi asoslab berilgan. Bu
hamkorlik o’z navbatida ishlab chiqarish sharoitida innovastion texnik va ishlab
chiqarish loyihalarini amalga oshirishda texnik xodim va talabaning muhandislik
faoliyati, o’qituvchi faoliyatining esa integrastiyalashuviga asoslanadi. Ta’lim
muassasalari va ishlab chiqarish korxonalari o’rtasidagi
munosabatlarning
muayyan yo’llari (axborot-kommunikastiya, tashkiliy-shartnomaviy, sheriklik)
va shakllari (hamrohlik, ko’maklashish, hamkorlik) bo’lg’usi mutaxassisning
amaliy ko’nikmasini rivojlantirishga yordam beradigan yoki to’sqinlik
qiladigan o’ziga xos ta’lim muhitining paydo bo’lishiga ta’sir etishi olimlar
tomonidan isbotlangan. Bo’lajak mutaxassislarni yuqori sifatda tayyorlash
uchun ahamiyatga molik loyihalarni amalga oshirish borasidagi hamkorlik
sub’ektlarining sherikchilik munosabatlari tizimi va ijtimoiy mas’uliyatiga
asoslangan o’zaro ta’sir hisobidan ta’minlanadi.
Talabalarning malakaviy amaliyoti quyidagi maqsadlarni nazarda tutadi:
nazariy bilimlarni mustahkamlash va amaliy ko’nikmalarni egallash;
texnologik jarayonlar, jihozlar qismlari, laboratoriya
sinov usullarini
o’zlashtirish;
ishlab chiqarish stexlari faoliyatining materiallari va hujjatlari bilan
tanishish.
Ta’lim muassasasi quyidagilarni ta’minlashi lozim:
- o’quv rejasi, dasturlari, shartnomaga asosan tashkilot (korxona) bilan
kelishilgan muddatlarda talabalarni korxonalarga yuborish;
- talabalarning ishlab chiqarish amaliyotiga ajratilgan o’quv soatlari
hajmidan to’liq, maqsadga muvofiq foydalanish;
-korxonada amal qilayotgan ichki mehnat qoidalari, ish qoidalari, yong’in
xavfsizligi, sanitariya-gigiena talablari, texnika xavfsizlik ko’rsatmalari va
tashkilot (korxona) ishchilarining tegishli amaliy ko’nikmalar
darajalari
uchun belgilangan boshqa me’yorlar va qoidalarni amaliyotchilar tomonidan
o’rganilishi hamda ularga rioya qilinishi;
- talabalar tomonidan asbob-uskunalar, mashinalar, jihozlar bilan ishlash
bo’yicha o’rnatilgan qoidalarga rioya qilish, ularga beriladigan shaxsiy himoya
vositalaridan to’g’ri foydalanish, shuningdek, talabalarning materiallar va elektr
energiyasidan tejamli foydalanishni ta’minlash.
Texnika oliy ta’lim muassasasi Davlat ta’lim standartidagi malaka
talablaridan kelib chiqqan holda ishlab chiqarish ta’limi sifati ko’rsatkichlari
ishlab chiqilib, bu borada talabalarning amaliy ko’nikmalarini rivojlantirish
tizimini ishlab chiqish va tizimni samarali ishlash uchun pedagogik shart-
sharoitlarni belgilash inobatga olinishi lozim. (1-jadval).
Texnika oliy ta’lim muassasasi talabalarning ishlab chiqarish amaliyotida
o’quv-uslubiy rahbarlikni ta’minlaydi. O’quv dasturlari, mehnat qoidalari va
me’yorlari talablariga muvofiq jihozlangan ish joylari, materiallar, asboblar
va ishlab chiqarish topshiriqlari bilan talabalarni o’z vaqtida ta’minlanishini
Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2021 йил №6)
ISSN 2181-1709 (P)
90
Education and innovative research 2021 y. №6
nazorat qiladi. Belgilangan ishlab chiqarish me’yorlarining talabalar tomonidan
bajarilishini tekshiradi, bajarilgan
ish hajmini qayd etadi, korxona bilan
birgalikda talabalarga ko’rsatma beradi. Ularni ishlab chiqarishning zamonaviy
texnologiyasini o’rgatish ishlashning ilg’or uslub va usullarini o’zlashtirish,
amaliy mashg’ulotlarining o’z vaqtida bajarilishini ta’minlaydi.
Agar korxonalarda xavfsiz mehnat sharoiti, ishlab chiqarish amaliyotini
o’tkazish uchun zarur shart-sharoitlar ta’minlanmagan bo’lsa, ta’lim muassasasi
rahbariyati talabalarning amaliyot o’tashga yo’l qo’ymasligi va bu haqida
korxona ma’muriyatini ogohlantirishi lozim.
Ishlab chiqarish korxonasi o’quv dasturlari talablari va mehnatni muhofaza
qilish qoidalariga muvofiq kadrlarni ish o’rinlari bilan ta’minlay olmasa,
shuningdek, korxona aybi bilan talabalar ishlab chiqarish amaliyoti davrida
bo’sh qolishsa, ta’lim muassasasi amaliyotni korxonaning boshqa ob’ektlari
(tashkilotlari)ga o’tkazishi mumkin. Bunday hollarda ta’lim muassasasi
talabalarni boshqa ob’ektlarga o’tkazish to’g’risida korxonani oldindan xabardor
qiladi.
1 – jadval.
Texnika oliy ta’lim muassasasi “Mashinasozlik texnologiyasi,
mashinasozlik ishlab chiqarishini jihozlash va avtomatlashtirish” ta’lim
yo’nalishi malakaviy talablariga muvofiq talabalarning amaliyotda
egallanadigan amaliy ko’nikmalar tizimi
Ishlab chiqarish amaliyoti nafaqat normativ-huquqiy hujjatlar bilan,
balki mutaxassislikning o’ziga xos xususiyatlari, hududning ishlab chiqarish
sharoitlarini va talabalarning amaliy ko’nikmalari rivojlanish darajasini hisobga
