Mitoxondriyalaming ultrastrukturasi




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/113
Sana06.06.2024
Hajmi5,62 Mb.
#260794
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   113
Bog'liq
NamDU-ARM-1159-Hujayra biologiyasi

2. 
Mitoxondriyalaming ultrastrukturasi. 
M itoxondriyalar ikki 
qavat membrana bilan chegaralangan boMib, tashqi membrana uni 
gialoplazmadan ajratib turib o‘z-o‘zida birikish hosil qiladi, ichki 
membranasi mitoxondriya ichki matriksi yoki mitoplazmasini ajrata- 
di, membranalararo bo‘shliq 10-20 nm tashkil qiladi. Ichki membrana 
mitoxondriya matriksi tomonga ichki burmalarni kristalarni 
(crista-
lot.”taroqcha”) hosil qiladi(13rasm).Kristalar mitoxondriya uzunli- 
giga ko‘ndalang yoki perpendikulyar ravishda joylashishi mumkin. 
Kristalaming shoxlanish va egilish hosil qilish turiga qarab: plastink- 
asimon, perforatsiyali, naysimon va toMqinsimon turlari farqlanadi. 
Kristalar ichki membrana maydonini kattalashtiradi(13rasm). Tashqi 
va ichki membranalarida mayda donachalar boMib, tashqi membrana­
da silindr shaklida, ichki membranada- qo‘ziqorin shaklidagi — oksio- 
somalar yoki ATF- somalardir.
M itoxondriyalar matriksi gomogen tuzilishga ega boMib unda
2-3nm kattalikdagi ipsimon DNK molekulasi va 15-20nm kattalik- 
dagi ribosomalar va turli kiritmalar uchraydi.
Kristalam ing soni va rivojlanish darajasi hujayraning funksional 
holatiga bogMiq. 0 ‘simliklar mitoxondriyalarida kristalar soni kam 
boMadi, lekin o^im liklarning sekretor hujayralarida ulaming soni
72


hayvonlarnikidek k o‘p boMadi. Mitoxondriyalar adaptatsiya hosil 
qilish xususiyatiga ega. Masalan, kalamushlami gipodinamiya (kam 
harakatlanish) sharoitiga joylashtirganda, mitoxondriyalardagi krista- 
lar va ko‘ndalang targ‘il muskul tolasidagi mitoxondriyalar soni ke- 
skin kamaya borganligi kuzatiladi. Lekin, hayvonlar aktiv harakatga 
keltirilganda (suzdirilganda), mitoxondriyalar o ‘z sonini va holatini 
tezda tiklaganlar.
Mitoxondriyalarning tashqi va ichki membranari tarkibi va fizik 
xususiyatlari bilan farq qiladi. Osmotik bosimning ortishi yoki ka- 
mayishidan ichki membrana burishib yigMIib qoladi, lekin key- 
inchalik to ‘gMrlanishi mumkin. Tashqi membrana cho‘zila olmasligi 
tufayli uziladi. Tashqi membranada lipidlar bilipid qatlamni hosil 
qilsa, ichki membranada faqat bir qism lipidlar bilipid hosil qilishda 
ishtirok etadi. Tashqi membrana endoplazmatik to‘r membranalari 
bilan o ‘xshash boMadi. Ichki membrana va mitoxondriya matriksi 
oksidlanish va fosforlanish fermentlariga boy boMadi.

Download 5,62 Mb.
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   113




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish