Hujayralarning boMinishi1




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet76/113
Sana06.06.2024
Hajmi5,62 Mb.
#260794
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   113
Bog'liq
NamDU-ARM-1159-Hujayra biologiyasi

Hujayralarning boMinishi1. 
Tiriklikning eng asosiy xususiyati 
- k o ‘payib o'zidan nasi qoldirishdir. Bir hujayrali organizmlar o4z 
populyatsiyasini ko‘paytirish maqsadida, ko‘p hujayrali organizmlar 
hujayralari o‘sish hujayralarni yangilash uchun ko‘payadilar.
Prokariot hujayralar hech qanday boMinish apparatini hosil qil- 
may to‘g ‘ridan- to ‘g ‘ri ikkiga boMinish -b in ar yoM bilan ko‘payadilar. 
Lekin, bunda ikkita yangi DNK moiekulasi qiz hujayralarda aniq 
taqsimlanadi. Bu jarayon quyidagicha amalga oshadi. Replikatsi- 
yadan so‘ng DNK molekulalari plazmatik membrana bilan bogManib 
qolaveradilar. Plazmatik membrana ikkita yangi DNKlar orasidan 
o ‘sib ulami hujayraning ikki tomoniga tortadi. Hujayra to ‘sigM rivo- 
jlangandan keyin har bir molekula yangi hujayrada joylashadi. Bak- 
teriya boMinishi jarayoni eukariotlarga o ‘xshab fazalarga ajratilmaydi. 
DNKning replikatsiyasi ularda hujayra sikli davomida uzluksiz rav- 
ishda davom etadi. Ya’ni bakteriya hujayrasi doim S davrda boMib, 
doimiy ravishda ko‘payib turadi. Bu holat atrof muhitda ozuqa yet- 
arli boMguncha davom etadi. Shundan so‘ng hujayralar soni kamayib, 
ko‘pchiligi nobud boMib, qolganlari spora k o ‘rinishiga oMadi. Spora 
holatida bakteriyalar ming yilgacha saqlanadi.
Eukariot hujayralar 2 xil usulda : universal , keng tarqal-

Gerald Karp. Cell and Molecular Biology. USA, 2013, «Wiley».286-288p.
145


gan m itoz yoki kariokinez va kam uchraydigan am itoz usulida 
b o‘linadilar.
Mitoz. 
Birinchi marta hujayralardagi yadroning bo‘linishini 1874 
yilda rus olimi I.D.Chistyakov aniqlagan. Mitoz atamasini birinchi 
marta 1882 yilda V.Flemming qo‘Hagan.
B o‘linish sikliga kirgan hujayralarda mitoz davri ko‘p vaqtni 
egallamaydi. Masalan: ildiz meristemasi hujayralarida interfaza 16- 
30soat, mitozni o‘zi - 2-3 soat davom etadi. lchak epiteliysi hujay­
ralarida interfaza 20soat, mitoz - 1 soat kechadi. Tuxum hujayraning 
maydalanish bosqichida butun hujayra sikli 1 soatga bormaydi.
Mitoz quyidagi fazalardan iborat: profaza, metafaza, anafaza, 
telofaza. Fazalar orasida aniq chegara yo‘q. Chunki mitozning o ‘zi 
silliq kechadi. Faqat anafazaning boshini aniqlash mumkin.

Download 5,62 Mb.
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   113




Download 5,62 Mb.
Pdf ko'rish