Hayvonlarda uchramaydi, chunki ularda turlararo cha-

MA’RUZA 10. HUJAYRA PATOLOGIYASI VA 0 ‘LIML
NEKROZ VA APOPTOZ.
Reja:
1. Hujayra patologiyasiga sabab bolluvchi omillar.
2. Nekroz
3. Apoptoz
Tayanch iboralar. 
Patologiya, kariolizis, monosom.
Mashg‘ulotning maqsadi: talabalami plazmatik membrananing 
buzilishiga sabab bo‘ladigan omillar, mitoxondriya patologiyasining 
shakllari, yadroda ro‘y beradigan patologik jarayonlar, shish hujay- 
ralarining hosil bo‘lish mexanizmi bilan tanishtirish.
M ashg‘ulot jihozlari: mitoxondriyalar, yadro, plazmatik mem- 
brana patologiyasi aks ettirilgan slaydlar.
Alohida olingan hujayralar ham butun organizmlar turli ta’sirlarga 
uchrashi natijasida ularda strukturaviy funksional o‘zgarishlar yuzaga 
kelib bu patologiya rivojlanishiga sabab b o ‘ladi. Bunday patologik 
jarayonlar organizm ayrim funksiyalarining buzilishiga, hujayra va 
organizm o‘limiga olib kelishi mumkin. K o‘p hujayrali organizmda 
yuzaga keladigan patologik jarayonlar negizida alohida olingan bitta 
hujayrada yuzaga keladigan buzilishlar yotadi. Bu g ‘oyani R.Virxov 
ilgari surgan(1858).
Haqiqatdan ham keng tarqalgan kasalliklardan biri bo‘lgan qand 
diabeti kasalligining patogenezini ko‘rib chiqadigan bo‘!sak, uning 
boshlangcich etapi hujayrada va oxirgi etapi a ’zolarda ekanligini 
k o ‘rish mumkin. Bu kassallik giperglikemiya bilan xarakterli bo‘lib, 
uning rivojlanishi buyrak, jigam i shikastlantiradi. Oshqozonosti 
bezi Langergans orolchalaridagi hujayralarda insulin gonnoni ishlab 
chiqariladi. Bu hujayralarda betta granulalari sonining kamayib keti- 
shi natijasida gormon ishlab chiqarilishi kamayadi va kasallik rivo- 
jlanadi. Bir guruhga tegishli hujayralarda yuz beradigan o ‘zgarishlar 
sekin- asta boshqa guruh hujayralarini ham qamrab oladi.
Shuni aytish kerakki, normal sog‘lom organizmda muntazam 
ravishda hujayralar nobud bo‘lib turadi. Bular qon hujayralari, qo- 
plovchi va ichak epiteliysi hujayralari o ‘zini vazifasini o ‘tagandan
168

so‘ng hozirgacha nom a’lum sabablarga ko‘ra ularda biror bir funk- 
siyaning o bchishi hujayra o ‘Iimiga olib keladi. K o‘pgina hujayralar 
embrional rivojlanish davrida nobud boMadi. Masalan, vaqtinchalik 
a ’zolarni hosil qilishda ishtirok etadigan hujayralar. Nobud bo‘lgan 
hujayralar to ‘qimadan fagositoz yo ‘l bilan chiqariladi. Ularning o ‘mi 
yangi hujayralar bilan to ‘ldiriladi. OMimdan oldin bu hujayralarda 
sintez jarayonlari to‘xtab faolligi kamayadi, vakuolyar tizimi qismlar- 
ga ajraladi, mitoxondriyalar o ‘zgarishga uchraydi va lizosoma ichi- 
dagi fermentlar tashqariga chiqishi natijasida hujayra lizislanadi (erib 
ketadi).
Shikastlangan hujayralarda ATF sintezi to ‘xtab kislorodga bo‘lgan 
ehtiyoj oshadi.
Yadroning strukturaviy o‘zgarishida xromatin kondensatsiyalanib 
yadro ichida sintez jarayonlari kamayadi.
Hujayra nobud bo‘lishida xromatin koagulyatsiyasi, y a’ni uning 
agregatlar ko‘rinishida yadroda yig‘ilishi kuzatiladi 

Download 5,62 Mb.