3.Aneuploidiya.
Aneuploidiyaanafazada gomologik xromoso-
1
G erald Karp. Cell and Molecular Biology. USA, 2013, «Wiley».286-288 p.
164
malar ajralmasdan hujayraning bitta qutbiga tortiiishi natijasida hosil
bo‘ladi.
Diploid to‘plamiga bitta ortiqcha xromosoma qo‘shilgan orga
nizmlar
trisomiklar
(2n+ l) deyiladi. B a’zan juftlikda bitta xromo-
somasi tushib qolgan bo‘lib -bu holat
monosomiya
(2n-l) deyiladi.
Poliploid o‘simliklar o‘ziga xos geografik tarqalish xususiyatiga
ega, ular tez tarqalib katta xilma-xilliklar hosil qiladi va yangi yashash
joylariga tez moslashadi va noqulay sharoitlarga chidamli bo‘ladi.
Hozirgi paytda ko‘p yillik dekorativ o ‘simliklaming ko‘pchiligi
(georgina, giasint, gladiolus, orxideya,atirgul, lola, xrizantema) polip
loid navlardan iborat.
Odamlarda hujayralarning ko‘p qismi diploid. Gaploid holatda
faqat jinsiy hujayralar - gametalar boMadi.
Aneuploidiya holatlari odamlarda ham kuzatiladi. Xromosoma-
lami soni diploid to ‘plamdan bitta kam bo‘lgan zigota odatda rivo-
jlanmaydi, lekin ortiqcha xromosomali zigota rivojlanish xususiyati
ga ega bo‘ladi. Lekin bunday zigotadan anomaliyasi (kamchiligi) bor
organizm rivojlanadi. K o‘p uchraydigan xromosoma mutatsiyalaridan
biri xromosomalaming ajralmasligi natijasida rivojlanadigan trisomi-
ya 21 -D aun sindromi (21 chi xromosoma 3ta), Klaynfelter sindromi
- ortiqcha X xromosoma(XXY), Temer sindromi bitta jinsiy xromo
soma b o‘yicha nulesomiya (XO). Poliploidiya kam uchraydi. Trip-
loidli embrionlar va tug‘ilgan bolalar ham boMadi, lekin ular faqat
bir necha kun yashaydi.
Hayvonlarda alloploidiya uchramaydi, chunki ularda turlararo
chatishishlar deyarli kuzatilmaydi.
165
|
