2. FK2- Mafkuraviy immunitetga ega bo‘lish kompetensiyasi
B1
O‘quvchilarda tayanch kompetensiyalarning quyidagi elementlari shakllanadi:
Kommunikativ kompetensiya:
O‘z fikrini og’zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, ijtimoiy moslashuvchanlik, jamoaviy hamkorlikda ishlay olish;
O‘zaro muloqotda muomala madaniyatiga amal qilish;
muloqotda suhbatdosh fikrini hurmat qilgan holda o’z pozitsiyasini himoya qila bilish.
Axborot bilan ishlash kompetensiyasi:
mavjud axborot manbalaridan (internet, televizor, gazeta-jurnal, radio (audio-video yozuv), telefon, kompyuter, elektron pochta va boshq.) foydalana olish;
media vositalardan zarur bo’lgan axborotlarni izlab topa olish, saralash va foydalanishda media-madaniyatga rioya qilish.
O’zini o’zi rivojlantirish kompetensiyasi:
shaxs sifatida doimiy ravishda o’z-o’zini rivojlantirish, hayot davomida o’qib-o’rganish, bilim, tajribani mustaqil ravishda muntazam oshirib borish;
ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish;
I. Darsning maqsadi:
a) Ta’limiy: O`quvchilarga – fanning maqsad va vazifalari, nimalarni o`rganishi haqida, uning yo`nalishlari haqida ma`lumot berish.
b) Tarbiyaviy: O`quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, olgan bilimlarini hayot bilan bog`lay olishni, ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, estetik did axloqiy sifatlarini kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini tashkil toptirish
v) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o`rgatish, fanga qiziqishini ortirish.
II. Darsning turi: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.
III. Darsning usuli: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash.
IV. Darsning jihozi: Darslik ,ko’rgazmali qurollar, globus, xarita.
V. Didaktik jihoz: Tarqatma materiallar, slaydlar ,bukletlar.
VI. Texnik jihoz: Kadoskop, kompyuter, diaproyektor ekran.
VII. Dars uchun talab etiladigan vaqt: 45 daqiqa:
Darsning texnik chizmasi:
Dars bosqichlari
|
Vaqt
|
Tashkiliy qism.
|
daqiqa
|
Yangi mavzuni boshlashga hozirlik
|
daqiqa
|
Yangi mavzuni yoritish
|
daqiqa
|
Guruhlarda ishlash. Yangi mavzuni tahlil qilish
|
daqiqa
|
Darsni yakunlash
|
daqiqa
|
Uyga beriladigan topshiriqlar
|
daqiqa
| VIII. Darsning borishi (reja):
1.Tashkiliy qism: a)salomlashish, b)tozalikni aniqlash, d)davomatni aniqlash
c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi.
2. Uyga vazifani so`rab baholash: a) og`zaki so`rov b)daftarni tekshirish
v) tarqatma materiallar orqali g) misollar yechish e) amaliy.
IX. O’tilgan mavzuni takrorlash
X. Yangi mavzu bayonining qisqacha mazmuni:
Kimyoviy moddalаr ulаrni tаshkil qilgаn elеmеntlаrgа qаrаb оddiy vа murаkkаb mоddаlаrgа fаrqlаnаdi. Bir хil elеmеnt аtоmlаridan tаshkil tоpgаn mоddаlаr оddiy mоddаlаr, turli хil elеmеnt аtоmlаridаn iborat mоddаlаr esa murаkkаb mоddаlаr dеb ataladi.Modda miqdorining o‘lchоv birligi mol hisoblanadi.
Mоl dеb, mоddаning 12C izоtоpining 6,02·1023 tа C- аtоmlаri sоnigа tеng zаrrаchа (mоlеkulа, аtоm, iоn) sаqlаgаn miqdorigа аytilаdi. Mоddаning mаssаsi vа miqdоri hаr хil tushunchаlаrdir. Mаssа grаmm vа kilоgrаmmlаrdа, mоddа miqdori esа mоllаrdа hisoblаnаdi. Mаsаlаn, suvning molekulyar massasi 18 u. b. gа tеng. Suvning 1 mоli 18 grаmm gа tеng bo‘lаdi.
Moddaning molyar massasi — uning bir molining massasidir. U ham bo‘lsa modda tarkibidagi 6,02·1023 zarrachalarining massasiga teng. Molyar mas-sa, odatda, bir molga to‘g‘ri keladigan grammlar (g/mol) bilan ifodalanadi.
Masalan, M(H2) = 2 g/mol; M(FeS) = 88 g/mol; M(Fe) = 56 g/mol; M(S) = 32 g/mol.
Molyar massa atom va molekulalarning massalari (m.a.b.da) hamda nisbiy atom va molekulyar massalar bilan son jihatdan mos keladi. Masalan, temir bilan oltingugurtning reaksiya tenglamasidan quyidagi ma’lumotlarni olamiz:
Har qanday reaksiya mahsulotlari boshlang‘ich moddalar qanday atomlardan tuzilgan bo‘lsa, shunday atomlardan tarkib topgan bo‘ladi. Atomlar kimyoviy reaksiyalar vaqtida saqlanib qoladi, demak, ulardan har birining va binobarin, jami atomlarning massasi ham saqlanib qolishi kerak. Bu holda har qanday reaksiya mahsulotlarining massasi boshlang‘ich moddalarning massasiga teng bo‘lishi lozim.
Reaksiyagа kirishаyotgаn mоddаlаr mаssаsining yig‘indisi reaksiya nаtijаsidа hоsil bo‘lgаn mоddаlаr mаssаlаri yig‘indisigа tеngdir.
Atom molekulyar ta’limot nuqtayi nazaridan massaning saqlanish qonuni shunday tushuntiriladi: kimyoviy reaksiya natijasida atomlar yo‘qolmaydi va yo‘qdan paydо ham bo‘lmaydi, balki ular qayta gruppalanadi.
Atomlar so ni reaksiyadan oldin ham, keyin ham o‘zgarmaganligi sababli ularning umumiy massasi ham o‘zgarmaydi.
Hаr qаndаy kimyoviy tоzа birikmа, оlinish usulidаn qаt’i nаzаr, o‘zgаrmаs miqdоriy tаrkibgа egа. Masalan, uglerod (IV) oksid CO2 uglerod bilan kisloroddan tarkib topgan (sifat tarkibi). CO2 da uglerodning miqdori 22,27 %, kislorodniki – 72,73 % (miqdoriy tarkibi).
Atomlarning massasi o‘zgarmas bo‘lganligi sababli moddaning massa
tarkibi ham umuman o‘zgarmas bo‘ladi.
XI.Yangi mavzuni mustahkamlash:
1. Fanning metodologik poydevori, nima tashkil etadi?
2. Fanning maqsadini ta’riflab bering.
XII.Uyga vazifa: Mavzuni o`qib o`rganib kelish.
XIII.Foydalanilgan adabiyotlar: KIMYO 11-sinf darsligi, qo`shimcha adabiyotlar.
O’quv tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: _____ __________.
Sana ___ ______”_________-yil Kimyo fani Sinf: 11_______
Mavzu: 6-§. Avogadro qonuni. Gazlar aralashmasi
I. TK – tayanch kompetensiya
1. TK1-kommunikativ kompetensiya
2. TK2-axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi
3. TK3-o`zini-o`zi rivojlantirish kompetensiyasi
4. TK4-ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi
5. TK5-milliy va umuminsoniy kompetensiya
6. TK6-matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo`lish hamda foydalanish kompetensiyasi
II. FK – fanga oid kompetensiyalar
1. FK1- Ma’naviy axloqiy madaniyatlilik kompetensiyasi
2. FK2- Mafkuraviy immunitetga ega bo‘lish kompetensiyasi
B1
O‘quvchilarda tayanch kompetensiyalarning quyidagi elementlari shakllanadi:
Kommunikativ kompetensiya:
O‘z fikrini og’zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, ijtimoiy moslashuvchanlik, jamoaviy hamkorlikda ishlay olish;
O‘zaro muloqotda muomala madaniyatiga amal qilish;
muloqotda suhbatdosh fikrini hurmat qilgan holda o’z pozitsiyasini himoya qila bilish.
Axborot bilan ishlash kompetensiyasi:
mavjud axborot manbalaridan (internet, televizor, gazeta-jurnal, radio (audio-video yozuv), telefon, kompyuter, elektron pochta va boshq.) foydalana olish;
media vositalardan zarur bo’lgan axborotlarni izlab topa olish, saralash va foydalanishda media-madaniyatga rioya qilish.
O’zini o’zi rivojlantirish kompetensiyasi:
shaxs sifatida doimiy ravishda o’z-o’zini rivojlantirish, hayot davomida o’qib-o’rganish, bilim, tajribani mustaqil ravishda muntazam oshirib borish;
ma’naviy, ruhiy va intellektual kamolotga intilish;
I. Darsning maqsadi:
a) Ta’limiy: O`quvchilarga – fanning maqsad va vazifalari, nimalarni o`rganishi haqida, uning yo`nalishlari haqida ma`lumot berish.
b) Tarbiyaviy: O`quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, olgan bilimlarini hayot bilan bog`lay olishni, ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, estetik did axloqiy sifatlarini kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini tashkil toptirish
v) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o`rgatish, fanga qiziqishini ortirish.
II. Darsning turi: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.
III. Darsning usuli: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash.
IV. Darsning jihozi: Darslik ,ko’rgazmali qurollar, globus, xarita.
V. Didaktik jihoz: Tarqatma materiallar, slaydlar ,bukletlar.
VI. Texnik jihoz: Kadoskop, kompyuter, diaproyektor ekran.
VII. Dars uchun talab etiladigan vaqt: 45 daqiqa:
Darsning texnik chizmasi:
Dars bosqichlari
|
Vaqt
|
Tashkiliy qism.
|
daqiqa
|
Yangi mavzuni boshlashga hozirlik
|
daqiqa
|
Yangi mavzuni yoritish
|
daqiqa
|
Guruhlarda ishlash. Yangi mavzuni tahlil qilish
|
daqiqa
|
Darsni yakunlash
|
daqiqa
|
Uyga beriladigan topshiriqlar
|
daqiqa
| VIII. Darsning borishi (reja):
1.Tashkiliy qism: a)salomlashish, b)tozalikni aniqlash, d)davomatni aniqlash
c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi.
2. Uyga vazifani so`rab baholash: a) og`zaki so`rov b)daftarni tekshirish
v) tarqatma materiallar orqali g) misollar yechish e) amaliy.
IX. O’tilgan mavzuni takrorlash
X. Yangi mavzu bayonining qisqacha mazmuni:
Avogadro o‘zining kuzatishlari asosida 1811-yilda quyidagi qonunni yaratdi: Bir xil sharoitda (bir xil bosim va haroratda) teng hajmdagi turli gazlarning molekulalari (atomlari) soni teng bo‘ladi. Avogadro qonunidan ikkita xulosa kelib chiqadi.
1. Normal sharoit (T=273K, P=101,325 kPa) da har qanday gazsimon moddaning “1 mol” miqdori 22,4 l hajmini egallaydi va bunga gazlarning molyar hajmi deyiladi. Vmolyar = V M = 22,4 mol/l holida belgilanadi.Bu xulosaga ko‘ra: 1 mol H2 gazi va boshqa gazlar normal sharoitda 22,4 l hajmga ega. Ularning 10 moli 224 l, 0,1 moli esa 2,24 l hajmni egallaydi.
2. Gazsimon moddaning hajmi va miqdori uning tarkibidagi zarracha (molekula, atom)lar soniga bevosita bog‘liqdir. Shunga ko‘ra har qanday moddaning “1 mol” miqdori tarkibida 6,02·1023 ta zarracha (molekula, atom) bo‘ladi. Bu Avogadro soni deyilib, NA = 6,02·1023 holida yoziladi
Molekulyar massalarni aniqlash shuni ko‘rsatadiki, oddiy gazlarning molekulalari 2 atomdan (H2, F2, Cl2, O2, N2), nodir gazlarning molekulalari esa 1 atomdan tarkib topgan (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn). Nodir gazlar uchun “molekula” va “atom” tushunchalari teng qiymatlidir. Lekin ayrim boshqa oddiy moddalarning molekulalari 3 va undan ko‘p atomlardan tarkib topgan. Masalan, ozon O3, tetrafosfor P4 molekulalari, o‘rtacha temperaturada oltingugurt bug‘lari S8. Bizga ma’lumki, kimyoviy belgilar va formulalar oldidagi koefetsiyentlar atom va molekula soni nigina emas, balki reaksiyada ishtirok etadigan mollar sonini ham ko‘rsatadi. Shu sababli gazlar orasidagi reaksiyalarning tenglamalari quyidagicha yoziladi:
Agar reaksiyaga kirishayotgan va hosil bo‘layotgan gazlar hajmlarining ko‘rsatilgan son qiymatlari 22,4 soniga qisqartirilsa, u holda gazlarning hajmiy nisbatlarini ko‘rsatadigan oddiy butun sonlar olinadi: birinchi reaksiyada 1 : 1 : 2, ikkinchi reaksiyada esa 2 : 1 : 2. Demak, gazsimon moddalar orasidagi reaksiyalar muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadi: o‘zgarmas bosimda reaksiyaga kirishayotgan va hosil bo‘layotgan gazlarning hajmlari o‘zaro kichik butun sonlar nisbatida bo‘ladi.
Reaksiyalarning tenglamalaridagi koeffitsiyentlar reaksiyaga kirishayotgan va hosil bo‘layotgan gazsimon moddalar hajmlarining sonini ko‘rsatadi.
Moddaning massasi va miqdori orasidagi nisbatdan foydalanib, amalda muhim bo‘lgan quyidagi masalalarni yechish mumkin.
Ma’lum gaz hajmining gazlar aralashmasi hajmiga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalikka gazning hajm ulushi deb aytiladi.
XI.Yangi mavzuni mustahkamlash:
1. Fanning metodologik poydevori, nima tashkil etadi?
2. Fanning maqsadini ta’riflab bering.
XII.Uyga vazifa: Mavzuni o`qib o`rganib kelish.
XIII.Foydalanilgan adabiyotlar: KIMYO 11-sinf darsligi, qo`shimcha adabiyotlar.
O’quv tarbiya ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: _____ __________.
Sana ___ ______”_________-yil Kimyo fani Sinf: 11_______
Mavzu: 7-§ Ekvivalent
I. TK – tayanch kompetensiya
1. TK1-kommunikativ kompetensiya
2. TK2-axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi
3. TK3-o`zini-o`zi rivojlantirish kompetensiyasi
4. TK4-ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi
5. TK5-milliy va umuminsoniy kompetensiya
6. TK6-matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo`lish hamda foydalanish kompetensiyasi
II. FK – fanga oid kompetensiyalar
1. FK1- Ma’naviy axloqiy madaniyatlilik kompetensiyasi
|
