I. X. Siddikov A. A. Abdumalikov

72 
Қуёш 
энергияси 
Шамол 
энергияси 
Марказлашган 
ЭТ 
(220
в
) 
Дизел 
генератори 
Аккумулятор 
Таклиф қилинаётган қурилма
(
ЭТ манбаларини 
масофадан 
мониторинг 
қилиш
)
Ку
чла
ниш
 
(U)
Час
тот
а
 (Hz
)
Ток 
куч
и
 (I)
Қувва
т 
(W
)
Харор
ат
 (T)
ЭТ масофадан мониторинг қилиш 
тизими
Маьлумотлар 
баьзаси
Энергия таьминоти 
манбалари
3.10-rasm.
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti 
monitoringi apparat-dasturiy majmuasining funksional tuzilmasi. 
Ushbu chizmada har bir nuqtada o‘rnatilgan qurilmaning sezgir 
elementlari malumotlari asosida kuchlanish va tok kuchi to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar olinadi va ular asosida infokommunikatsiya obyekti 
energiya ta’minotining gibrid energiya manbalari uchun quvvat balansi 
tenglamasi joriy holatda quyidagi ko‘rinishda shakllantiriladi: 
( )
( )
( )
( )
( )
( )
t
P
t
P
t
P
t
P
t
P
t
P
Ю
АБ
ДГ
ШЭС
КЭС
МЭТ
=
+
+
+
+
(3.7) 
bu yerda 
P
MET
(t)
- markazlashtirilgan energiya tizimi ishlab chiqaradigan 
joriy quvvat qiymati; 
P
QET
(t)
- quyosh energiyasi manbalari asosidagi 
energiya tizimlari ishlab chiqaradigan joriy quvvat qiymati; 
P
ShET
(t)
- 
shamol energiyasi manbalari asosidagi energiya tizimlari ishlab 
chiqaradigan joriy quvvat qiymati; 
P
DG
(t)
- dizel generatorlar asosidagi 
energiya tizimlari ishlab chiqaradigan joriy quvvat qiymati; 
P
AB
(t)
- 

73 
elektr energiyasi to‘plagichlari zaryadining (razryadining) joriy quvvat 
qiymati; 
P
yu
(t)
- yuklamaning joriy quvvat qiymati [5; 50-54-b, 61].
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti har bir 
manbalari joriy quvvat qiymatlari quyidagi asosiy elektr parametrlar 
orqali shakllantiriladi: 
( ) ( ) ( )
t
i
t
u
t
P
k
k
k
⋅
=
(3.8) 
bu yerda 
u
k
(t)
- infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti 
taqsimlash qurilmasi shinasidagi oniy kuchlanish;
i
k
(t)
- yuklama tokining oniy qiymati.
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti tizimi uchun 
quvvat balansi tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
( )
( )
( )
( )
( )
( )
Ю
k
k
АБ
k
k
ДГ
k
k
ШЭТ
k
k
КЭТ
k
k
МЭТ
k
k
i
t
u
i
t
u
i
t
u
i
t
u
i
t
u
i
t
u
⋅
=
⋅
±
⋅
+
⋅
+
⋅
+
⋅
(3.9) 
Yuqoridagi ifoda orqali infokommunikatsiya obyektlari gibrid 
energiya ta’minoti manbalari shinalaridagi signal apparati yordamida 
tokni va energiya ta’minoti quvvati sarfini nazorat qilish hamda 
boshqarish mumkin. Boshqarish masalasi mikroprotsessorli boshqaruv 
texnologiyalar (MKBB Arduino) asosida amalga oshiriladi [4]. 
Energiya ta’minoti manbalarini masofadan monitoring qilish 
uchun mo‘ljallangan apparat-dasturiy majmuada bulutli xisoblash 
texnologiyalari maxsus xizmat turlaridan foydalanilgan, u alohida 
ajratilgan va taqsimlangan konfiguratsiyalangan apparat va tarmoq 
resurslaridan, dasturiy ta’minotdan tashkil topadi va ularning 
masofadagi provayderlarining ma’lumotlar markazida joylashgan. 
Bulutli dasturiy majmua xizmat turlaridan (SaaS) yani mijoz 
platformasida ishlaydigan maxsus dasturdan foydalanish xizmatlaridan 
foydalanilgan. Bunda o‘zaro aloqa internetga kirish imkoni mavjud 
bo‘lgan xar qanday qurilmadan manbalarni monitoring qilish imkoni 
mavjud bo‘ladi. Energiya manbalari mavjud bo‘lgan xar bir 
infokommunikatsiya stansiyasiga ishlab chiqilgan maxsus monitoring 
uchun mo‘ljallangan apparat vosita o‘rnatiladi. Apparat vosita to‘g‘ridan 
to‘g‘ri cloud computing xizmatlari asosida monitoring uchun 
mo‘ljallangan jarayonlarni amalga oshiradi. Mavjud bo‘lgan provayder 
bulutli tuzilmani (malumotlarni saqlash, tarmoqlardagi munosabatlar, 
operatsion tizimlar, serverlar va boshqa jixatlari) boshqarish va 
boshqarish xuquqini o‘zida saqlab qolgan. Mavjud bo‘lgan ilova va 
uning parametrlari xamda funksiyalariga o‘zgartirishlar kiritish mumkin. 
Bulutli xisoblash tizimi xizmatlari mijozlar uchun ilovalarni yaratish 
xamda takomillashtirish uchun keng imkoniyatlar yaratib beradi. 

74 
Infokommunikatsiya obyektlarining energiya ta’minotini monitoring 
qilish va uzluksizligini taminlashda raqamli texnologiyalar jumladan IoT 
texnologiyalarini joriy etishni yuqori saviyali innovatsion yechim deb 
qarash mumkin. Xar bir qurilmalardan keluvchi malumotlar internetda 
mavjud bulut texnologiyalari xizmatlari asosida shakllantirilgan yani 
bunga misol tariqasida RESTful API xizmatini aytishimiz mumkin. 
Energiya ta’minoti qurilmalarining jarayonlarini monitoringi va
boshqaruvida taqdim etilayotgan pwcontrol.uz tizimi markazlashgan 
xolda energiya ta’minoti stansiyalarini monitoringi va boshqaruvi uchun 
mo‘ljallangan. Dasturiy majmuada asosan energiya ta’minoti 
monitoringi va boshqaruvi qurilmasidan kelayotgan kuchlanish 
ko‘rinishidagi signal va qurilmaning ish xolati xaqidagi malumotlar 
grafik va raqamli ko‘rinishda tizimning xar bir stansiya uchun 
mo‘ljallangan saxifasida ko‘rinadi. Foydalanuvchi ushbu malumotlar 
asosida doimiy monitoring jarayonlarini amalga oshiradi va boshqaradi. 
Energiya istemoli obektining talabidan kelib chiqib xar bir manbaning 
ishlash vaqti belgilanadi. Bundan tashqari energiya ta’minoti nazorati va 
boshqaruvida hisoblash va infokommunikatsiya majmualari energiya 
ta’minoti manbalarni ishlatish jarayonlarida oldindan bashorat qilish va 
shu asosida qarorlar qabul qilishda online ob-xavoni malumotlarini 
ko‘rsatuvchi tizimli dasturga qurilmaga keluvchi signal ko‘rinishidagi 
malumotlar integratsiya qilish imkoniyatlari xam mavjud. Bundan asosiy 
kutilgan natija shundan iboratki energiya ta’minotida energiya sarfini 
maksimal darajada kamaytirish va xisoblash va infokommunikatsiya 
majmualarini uzluksiz elektr energiya bilan taminlashdir . 
Pwcontrol.Herokuapp.Com tizimi orqali elektr taminot 
manbalarining joriy ish xolatini masofadan monitoring qilish va 
boshqarish, parametrlarining ishlash xolatlarini masofadan doimiy 
kuzatib borish va natijalarni grafik ko‘rinishida namoyon qilish 
imkoniyati mavjud. “Qayta tiklanuvchan va an’anaviy elektr energiya 
manbalarnini monitoringi va boshqaruvining signallarini IoT 
texnologiyasi asosida optimallashtirish dasturiy ta’minoti” nomli 
dasturiy vosita reaktiv quvvat manbalarini boshqariluvchi quvvatlarini 
tanlash va doimiy ravishda masofadan monitoringi qilishni ta’minlash 
uchun mo‘ljallangan bo‘lib uning funksional imkoniyati quyidagilar 
bilan izohlanadi: 
- energiya manbalarini miqdorini aniqlash va joriy etish xarajatlarini 
qoplash muddatini kamaytirishni e’tiborga olish, reaktiv quvvat 
manbalari o‘rnatilmagan holatda transformator va kabeldagi qo‘shimcha 

75 
isroflarni aniqlash, bir yillik elektr energiya iqtisodini hisoblash va 
boshqaruv tadqiqotlari jarayonida o‘zgartiriluvchi reaktiv quvvat 
miqdorlarini aniqlash;
- ETTda reaktiv quvvat manbalarini joriy etishda xarajatlarini 
qoplash muddatini kamaytirishda boshqaruv kattalik va parametrlarini 
o‘zgartirilishini tadkiq eta olishga mo‘ljallangan [6; 7; 298-302-b]. 

Download 2,33 Mb.