72
Қуёш
энергияси
Шамол
энергияси
Марказлашган
ЭТ
(220
в
)
Дизел
генератори
Аккумулятор
Таклиф қилинаётган қурилма
(
ЭТ манбаларини
масофадан
мониторинг
қилиш
)
Ку
чла
ниш
(U)
Час
тот
а
(Hz
)
Ток
куч
и
(I)
Қувва
т
(W
)
Харор
ат
(T)
ЭТ масофадан мониторинг қилиш
тизими
Маьлумотлар
баьзаси
Энергия таьминоти
манбалари
3.10-rasm.
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti
monitoringi apparat-dasturiy majmuasining funksional tuzilmasi.
Ushbu chizmada har bir nuqtada o‘rnatilgan qurilmaning sezgir
elementlari malumotlari asosida kuchlanish va tok kuchi to‘g‘risidagi
ma’lumotlar olinadi va ular asosida infokommunikatsiya obyekti
energiya ta’minotining gibrid energiya manbalari uchun quvvat balansi
tenglamasi joriy holatda quyidagi ko‘rinishda shakllantiriladi:
( )
( )
( )
( )
( )
( )
t
P
t
P
t
P
t
P
t
P
t
P
Ю
АБ
ДГ
ШЭС
КЭС
МЭТ
=
+
+
+
+
(3.7)
bu yerda
P
MET
(t)
- markazlashtirilgan energiya tizimi ishlab chiqaradigan
joriy quvvat qiymati;
P
QET
(t)
- quyosh energiyasi manbalari asosidagi
energiya tizimlari ishlab chiqaradigan joriy quvvat qiymati;
P
ShET
(t)
-
shamol energiyasi manbalari asosidagi energiya tizimlari ishlab
chiqaradigan joriy quvvat qiymati;
P
DG
(t)
- dizel generatorlar asosidagi
energiya tizimlari ishlab chiqaradigan joriy quvvat qiymati;
P
AB
(t)
-
73
elektr energiyasi to‘plagichlari zaryadining (razryadining) joriy quvvat
qiymati;
P
yu
(t)
- yuklamaning joriy quvvat qiymati [5; 50-54-b, 61].
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti har bir
manbalari joriy quvvat qiymatlari quyidagi asosiy elektr parametrlar
orqali shakllantiriladi:
( ) ( ) ( )
t
i
t
u
t
P
k
k
k
⋅
=
(3.8)
bu yerda
u
k
(t)
- infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti
taqsimlash qurilmasi shinasidagi oniy kuchlanish;
i
k
(t)
- yuklama tokining oniy qiymati.
Infokommunikatsiya obyektlari energiya ta’minoti
tizimi uchun
quvvat balansi tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:
( )
( )
( )
( )
( )
( )
Ю
k
k
АБ
k
k
ДГ
k
k
ШЭТ
k
k
КЭТ
k
k
МЭТ
k
k
i
t
u
i
t
u
i
t
u
i
t
u
i
t
u
i
t
u
⋅
=
⋅
±
⋅
+
⋅
+
⋅
+
⋅
(3.9)
Yuqoridagi ifoda orqali infokommunikatsiya obyektlari gibrid
energiya ta’minoti manbalari shinalaridagi signal apparati yordamida
tokni va energiya ta’minoti quvvati sarfini nazorat qilish hamda
boshqarish mumkin. Boshqarish masalasi mikroprotsessorli boshqaruv
texnologiyalar (MKBB Arduino) asosida amalga oshiriladi [4].
Energiya ta’minoti manbalarini masofadan monitoring qilish
uchun mo‘ljallangan apparat-dasturiy majmuada bulutli xisoblash
texnologiyalari maxsus xizmat
turlaridan foydalanilgan, u alohida
ajratilgan va taqsimlangan konfiguratsiyalangan apparat va tarmoq
resurslaridan, dasturiy ta’minotdan tashkil topadi va ularning
masofadagi provayderlarining ma’lumotlar markazida joylashgan.
Bulutli dasturiy majmua xizmat turlaridan (SaaS) yani mijoz
platformasida ishlaydigan maxsus dasturdan foydalanish xizmatlaridan
foydalanilgan. Bunda o‘zaro aloqa internetga kirish imkoni mavjud
bo‘lgan xar qanday qurilmadan manbalarni
monitoring qilish imkoni
mavjud bo‘ladi. Energiya manbalari mavjud bo‘lgan xar bir
infokommunikatsiya stansiyasiga ishlab chiqilgan maxsus monitoring
uchun mo‘ljallangan apparat vosita o‘rnatiladi. Apparat vosita to‘g‘ridan
to‘g‘ri cloud computing xizmatlari asosida monitoring uchun
mo‘ljallangan jarayonlarni amalga oshiradi. Mavjud bo‘lgan provayder
bulutli tuzilmani (malumotlarni saqlash, tarmoqlardagi munosabatlar,
operatsion tizimlar, serverlar va boshqa jixatlari) boshqarish va
boshqarish xuquqini o‘zida saqlab qolgan. Mavjud bo‘lgan
ilova va
uning parametrlari xamda funksiyalariga o‘zgartirishlar kiritish mumkin.
Bulutli xisoblash tizimi xizmatlari mijozlar uchun ilovalarni yaratish
xamda takomillashtirish uchun keng imkoniyatlar yaratib beradi.
74
Infokommunikatsiya obyektlarining energiya ta’minotini monitoring
qilish va uzluksizligini taminlashda raqamli texnologiyalar jumladan IoT
texnologiyalarini joriy etishni yuqori saviyali innovatsion yechim deb
qarash mumkin. Xar bir qurilmalardan keluvchi malumotlar internetda
mavjud bulut texnologiyalari xizmatlari asosida shakllantirilgan yani
bunga misol tariqasida RESTful API xizmatini aytishimiz mumkin.
Energiya ta’minoti qurilmalarining jarayonlarini monitoringi va
boshqaruvida taqdim etilayotgan pwcontrol.uz
tizimi markazlashgan
xolda energiya ta’minoti stansiyalarini monitoringi va boshqaruvi uchun
mo‘ljallangan. Dasturiy majmuada asosan energiya ta’minoti
monitoringi va boshqaruvi qurilmasidan kelayotgan kuchlanish
ko‘rinishidagi signal va qurilmaning ish xolati xaqidagi malumotlar
grafik va raqamli ko‘rinishda tizimning xar bir stansiya uchun
mo‘ljallangan saxifasida ko‘rinadi. Foydalanuvchi ushbu malumotlar
asosida doimiy monitoring jarayonlarini amalga oshiradi va boshqaradi.
Energiya istemoli obektining talabidan kelib chiqib xar bir manbaning
ishlash vaqti belgilanadi. Bundan tashqari energiya ta’minoti nazorati va
boshqaruvida hisoblash va infokommunikatsiya majmualari energiya
ta’minoti manbalarni ishlatish jarayonlarida oldindan bashorat qilish va
shu asosida qarorlar qabul qilishda online
ob-xavoni malumotlarini
ko‘rsatuvchi tizimli dasturga qurilmaga keluvchi signal ko‘rinishidagi
malumotlar integratsiya qilish imkoniyatlari xam mavjud. Bundan asosiy
kutilgan natija shundan iboratki energiya ta’minotida energiya sarfini
maksimal darajada kamaytirish va xisoblash va infokommunikatsiya
majmualarini uzluksiz elektr energiya bilan taminlashdir .
Pwcontrol.Herokuapp.Com tizimi orqali elektr taminot
manbalarining joriy ish xolatini masofadan monitoring qilish va
boshqarish, parametrlarining ishlash xolatlarini masofadan doimiy
kuzatib borish va natijalarni grafik ko‘rinishida namoyon qilish
imkoniyati mavjud. “Qayta tiklanuvchan va an’anaviy
elektr energiya
manbalarnini monitoringi va boshqaruvining signallarini IoT
texnologiyasi asosida optimallashtirish dasturiy ta’minoti” nomli
dasturiy vosita reaktiv quvvat manbalarini boshqariluvchi quvvatlarini
tanlash va doimiy ravishda masofadan monitoringi qilishni ta’minlash
uchun mo‘ljallangan bo‘lib uning funksional imkoniyati quyidagilar
bilan izohlanadi:
- energiya manbalarini miqdorini aniqlash va joriy etish xarajatlarini
qoplash muddatini kamaytirishni e’tiborga olish, reaktiv quvvat
manbalari o‘rnatilmagan holatda transformator va kabeldagi qo‘shimcha
75
isroflarni aniqlash, bir yillik elektr energiya
iqtisodini hisoblash va
boshqaruv tadqiqotlari jarayonida o‘zgartiriluvchi reaktiv quvvat
miqdorlarini aniqlash;
- ETTda reaktiv quvvat manbalarini joriy etishda xarajatlarini
qoplash muddatini kamaytirishda boshqaruv kattalik va parametrlarini
o‘zgartirilishini tadkiq eta olishga mo‘ljallangan [6; 7; 298-302-b].
