A. O‘qlar bo‘yicha tekshirish. B. O‘qlar bo‘yicha o‘lchash. C. O‘qlarni chizish. D. O‘qlarni ajratish.
Ko‘pyoqlik sirtlarining yoqlari, aylanish sirtlarining asoslari tekis shakl- lardan iborat bo‘ladi. Tekis shakllar ko‘pburchaklik, aylanalar frontal dimetriyada V tekisligida o‘zining haqiqiy kattalikdagi ko‘rinishida, ya’ni o‘zgarmasdan tasvirlansa, qolgan H va W tekisliklarda y o‘q bo‘yicha ikki marta qisqartirib tasvirlanadi.
Z
Z
Z
Tekis shakllar izometriyada H, V va W tekisliklarda bir xil ko‘rinish va kattalikda chiziladi, faqat ularning farqi o‘zaro turlicha joylashganligida bo‘ladi. Tekis shakllarni frontal dimetriyada chizish. Tekis shakllar H, V, W tekisliklarda qanday ko‘rinishda tasvirlanishini taqqoslash maqsadida, ularni
oldin V, keyin H va W tekislikda chizilishi bilan tanishib chiqamiz.
Misol. Teng yoqli uchburchaklikning frontal dimetriyasini V, H va W
tekislikda tasvirlang.
Uchburchaklik V tekisligida buzilmasdan o‘zining haqiqiy kattalikdagi ko‘rinishida tasvirlanadi (28.1-chizma, a).
Uchburchaklikni H tekisligida z o‘lchamini y ga almashtirib chiziladi. Shunda x o‘lchami o‘zining haqiqiy kattaligida, y o‘lchami ikki marta qisqartirib qo‘yiladi (28.1-chizma, b).
Uchburchaklik W tekisligida 1A o‘lchami o‘zining haqiqiy kattaligida,
BC esa y o‘qqa ikki marta qisqartirib o‘lchab qo‘yiladi (28.1-chizma, d).
Xuddi shu tartibda kvadrat ham V, H va W tekisliklarda chiziladi.
Uchburchaklik kabi kvadrat ham V da o‘zining haqiqiy kattaligida tasvirlanadi (28.2-chizma, a). Kvadratni H da tasvirlash 28.2-chizma, b da ko‘rsatilgan. W da kvadratni H va V tekisliklardagi tasvirlari bilan birgalikda qo‘shib chizilgan (28.2- chizma, d).
Muntazam oltiburchaklik ham V da o‘zining haqiqiy ko‘rinishida buzilmay tasvirlanadi (28.3-chizma, a).
H va W tekisliklarida y o‘qqa ikki marta qisqartirib o‘lchab qo‘yiladi. H da z ni y o‘qqa almashtirib chiziladi. Oldin y o‘qqa 1T masofa ikki marta qisqa o‘lchab qo‘yiladi va x o‘qqa parallel chizilib, TC=TF oraliq o‘lchab qo‘yiladi. Z-nuqtadan y o‘qqa parallel chizilib, T1=T2 masofa o‘lchanadi va x ga parallel
chiziladi. 1- va 2-nuqtalardan 1D=1E, 2A=2B kesmalar o‘lchab qo‘yilib, hosil qilingan nuqtalar o‘zaro tutashtirib chiqiladi (28.3-chizma, b).
tekisligida ham CT masofa y o‘qqa ikki marta qisqartirib o‘lchab qo‘yiladi hamda T nuqtadan z ga parallel chizilib, T1=T2 qisqartirilmay o‘lchab qo‘yiladi. T va 2-nuqtalardan y o‘qqa parallel chiziqlar o‘tkazilib 2A=2B, TC=TF, 1D=1E oraliqlar shartga muvofiq o‘lchab qo‘yiladi. Hosil bo‘lgan nuqtalar o‘zaro tutashtiriladi (28.3-chizma, d).
Tekis shakllarni frontal dimetriyada tasvirlanishi bilan tanishib chiqqan edik. Endi ularni izometriyada chizilishini o‘rganamiz.
Ma’lumki, izometriyada H, V, W tekisliklarda shakl o‘lchamlari o‘zgarishsiz, ya’ni o‘zining haqiqiy kattaligida chiziladi. Shunda H,V,W larda har qanday tekis shakl, turli jism va buyumlar bir xil ko‘rinish va kattalikda tasvirlanadi.
Misol. Muntazam uchburchaklikni V,H va W larda bajaring (28.4-chizma, a).
|
