5
KIRISH (falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi annotatsiyasi)
Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati.
Jahonda avtomobil
yo‘llarining transport-ekspluatatsion ko‘rsatkichlarini baholash va doimiy nazorat
qilib borishda zamonaviy, resurs tejamkor texnologiyalardan
foydalanish hamda
ularning qiymatini me’yoriy talablar darajasida ushlab turish uchun ta’mirlash
ishlarini samarali rejalashtirish va avtomobil yo‘llari tarmog‘ining ehtiyojini
hisobga olib optimallashtirishga alohida ahamiyat berilmoqda. Hozirgi kunda
rivojlangan mamlakatlarda “…transportga bo‘lgan talabning ortib borishi sababli,
yirik yo‘l tarmoqlarini shakllantirish 20-asrga xos bo‘lgan bo‘lib, hozirda ushbu
mamlakatlarning avtomobil yo‘llarini boshqarish korxonalari
asosiy strategik
vazifalarni yangi yo‘l infratuzilmalarini loyihalash va qurishdan mavjud yo‘l
tarmoqlari holatini yo‘ldan foydalanuvchilar talablariga muvofiq holda ushlab turish
uchun ta’mirlash va saqlash ishlarini samarali rejalashtirishga o‘zgartirishgan”
1
. Bu
borada, jumladan ta’mirlash ishlarini rejalashtirish uchun avtomobil yo‘llarining
transport-ekspluatasion ko‘rsatkichlarini o‘zida jamlagan yagona ma’lumotlar
bazasini yaratish, avtomobil yo‘llarining transport-ekspluatatsion ko‘rsatkichlarini
baholash va ta’mirlash ishlari ta’sirida ularning o‘zgarishini modellashtirish orqali
rejalashtirilgan ta’mirlash ishlarining samaradorligini oshirishga alohida e’tibor
qaratilmoqda.
Jahonda avtomobil yo‘llarining xizmat muddatini oshirish, xususan
yo‘llarda bajarilishi zarur bo‘lgan ta’mirlash ishlarini belgilash muddatlarini
optimallashtirish, avtomobil yo‘llarini ekspluatatsiya
qilish jarayonida transport-
ekspluatatsion ko‘rsatkichlarini doimiy baholab borish hamda ta’mirlash ishlarini
rejalashtirishni takomillashtirishga qaratilgan ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda.
Ushbu yo‘nalishda, jumladan, avtomobil yo’llari to‘shamasining mustahkamligi,
yo‘l qoplamasining ravonligi va tishlashish koeffitsiyenti kabi transport-
ekspluatatsion ko‘rsatkichlariga transport oqimi hamda havo-iqlim omillarining
ta’sirini inobatga olib ularning o‘zgarishini nazorat qilish va ta’mir turi hamda uni
belgilash muddatini optimallashtirish, yo‘l holati o‘zgarishi va ta’mirlash ishlarini
rejalashtirish
jarayonini
modellashtirish
bo‘yicha
tadqiqotlar
ustuvor
hisoblanmoqda.
Respublikamizda avtomobil yo‘llarining xizmat
muddatlarini oshirish va
iste’mol xususiyatlarini yaxshilash, belgilanayotgan ta’mirlash ishlarining
samaradorligini oshirishga yordam beradigan yangi texnologiyalarni ishlab chiqish
va ularni amalda qo‘llash bo‘yicha keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga
oshirilmoqda. 2022-2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot
strategiyasida, jumladan “Yo‘l infratuzilmasini takomillashtirish va avtomobil
yo‘llari tarmog‘ini jadal rivojlantirish”
2
bo‘yicha vazifalar belgilangan.
Ushbu
vazifalarni amalga oshirishda, xususan, zamon talablariga javob beradigan
avtomobil yo‘llarini qurish va mavjudlarini samarali ekspluatatsiya qilish orqali
xizmat muddatlarini oshirish, jumladan yo‘lning
transport-ekspluatatsion
1
https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/31891/applsci-08-01041.pdf?sequence=1&isAllowed=y
2
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi PF-60-son “2022-2026 yillarga mo‘ljallangan
Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmoni.
6
ko‘rsatkichlarini o‘zida jamlagan ma’lumotlar bazasini yaratish hamda
optimallashtirish algoritmlari asosida mavjud byudjet cheklovlari sharoitida
belgilangan ta’mirlashni samarali rejalashtirish muhim hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-60 son “2022-2026 yillarga
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi,
PF-5890-son “O‘zbekiston Respublikasi yo‘l xo‘jaligi tizimini chuqur isloh qilish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmonlari, PQ-4545-son “Yo‘l sohasini boshqarish
tizimini yanada takomillashtirishga oid chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Qarori hamda
mazkur faoliyatga tegishli boshqa meʼyoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan
vazifalarni amalga oshirishga ushbu dissertatsiya
tadqiqoti muayyan darajada
xizmat qiladi.
