|
JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONSBog'liq 90-96-1JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
http://www.newjournal.org/ Volume–36_Issue-1_September_2023
91
qilingan. AQSHda esa mamlakatdagi mavjud korxonalarning yarmidan ziyodi shu
tizimda ishlab, ular tomonidan tayyorlanayotgan tovarlar yalpi ichki mahsulotning 60
foizini tashkil qiladi.
Germaniyalik mutaxassislar fikricha, aynan klaster kelajakdagi kuchli, murosasiz
raqobat muhitida yutib chiqishning eng oqilona yoʻlidir. Zero, bunday mexanizm har
qanday sharoitga moslasha oladi, ham iqtisodiy, ham ijtimoiy muammolarni izchillik
bilan samarali yechib beradi, nafaqat muayyan hudud, balki davlatning xalqaro
maydondagi raqobatdoshligini mustahkamlaydi, nufuzini oshiradi. Qolaversa,
innovatsion iqtisodiyotga oʻtishning muhim bosqichi hisoblangan ushbu tizim ilm-fan,
taʼlim hamda ishlab chiqarish integratsiyasini chuqurlashtirish, yangi innovatsion
texnologiyalarni amaliyotga jadal joriy etishga xizmat qiladi.
Shu bilan birga, jahon tajribasida klasterlarning shakllanish maqsadiga ko‘ra oltita
modeli mavjud:
Italiya modeli – kichik firmalarning katta assotsiatsiyalar bilan
raqobatbardoshligini oshirish uchun o‘zaro birlashishi;
Yaponiya modeli – ko‘plab yetkazib beruvchilarning integratsiyalashgan
yirik yetakchi firma atrofida shakllanadigan ishlab chiqarish zanjiri. Bu model
texnologik jihatdan murakkab mahsulotlar ishlab chiqirishga qaratilgan;
Finlyandiya modeli – yuqori texnologiyali innovatsiyalarni joriy etish,
ishlab chiqarishni ta’lim va tadqiqot bilan integratsiya qilish, korxonalarni
milliylashtirish maqsadida biznes va institutlar birlashuvi. Bu model tabiiy resurslari
ko‘p bo‘lmagan kichikroq mamlakatlar uchun mos keladi;
Shimoliy Amerika modeli – korxonalar o‘rtasidagi aniq raqobat bilan
tavsiflanib, ishlab chiqarish jarayonida yaqin aloqalarni o‘rnatishni nazarda tutmaydi.
Bu model klasterdagi yetkazib beruvchilar o‘rtasidagi raqobat tufayli, shuningdek,
ommaviy ishlab chiqarish tufayli bosh kompaniya yakuniy mahsulotning past narxiga
erishish imkoniyatiga ega bo‘ladi;
Hind-Xitoy modeli – bu modelda davlat asosiy rol o‘ynaydi. Asosiy
e’tibor chet el investitsiyalariga qaratilgan bo‘lib, ular zamonaviy texnologiyalarni olib
kelinishini va davlatning jahon bozorlariga chiqishini ta’minlaydi;
Sobiq Ittifoq modeli – bozor munosabatlari va raqobat minimallashtirilgan
holda, ishlab chiqarish yirik firmalarda to‘planadi. Bu model aholi zichligi past va kam
rivojlangan mintaqalarning sanoatida qo‘llaniladi.
Rivojlangan xorijiy mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, klasterlar faoliyatini
innovatsion qo‘llab-quvvatlash maqsadida ularni innovatsiya maktablari, institutlar,
markazlar va boshqa shu kabi muassasalar bilan uzviy bog‘liqligi ta’minlanadi. Bu esa,
klasterlar faoliyatining samaradorligini oshirish, ishlab chiqarishda innovatsiyani joriy
etish, shuningdek, mamlakatning jahon bozoriga chiqishida raqobatbardoshligiga olib
keladi. Xususan, Finlyandiyada innovatsiyani klasterlar bilan integratsiyasini
|
| |
