|
Industrial iqtisodiyot
|
| bet | 76/122 | | Sana | 04.06.2024 | | Hajmi | 1,61 Mb. | | #259972 |
Bog'liq китоб Iqtisodiyotda tub burilish kechayotgan bir vaqtda iqtisodiyotniAvo‘r.y= Avyb+ (Avkir* T1 - Avchiq* T2)/12;
Bu yerda:
Avyb - asosiy ishlab chiqarish fondlarining yil boshidagi qiymati;
143
Avkir — yil davomida kelib tushgan (foydalanishga topshirilgan) asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati;
Avchiq — yil davomida ishlab chiqarishdan chiqarilgan (yo‘q qilingan) asosiy vositalar qiymati;
T1- foydalanishga topshiriluvchi asosiy ishlab chiqarish fondlari amalda bo‘luvchi o‘rtacha muddati (oylarda), qabul qilingandan keyingi oydan boshlab;
T2 - ishlab chiqarishdan chiqarilgan (yo‘q qilingan) asosiy ishlab chiqarish fondlari foydalanilmaydigan o‘rtacha muddat (oylar) chiqarilgan oydan to yil oxirigacha).
Asosiy vositalarni boshlang‘ich yoki tiklanish qiymati bo‘yicha baholashdan tashqari eskirish summasi ham hisobga olinadi. Asosiy vositalar jismoniy va ma’naviy jihatdan eskirishi mumkin.
Jismoniy (moddiy) eskirish asosiy vositalarning birlamchi xislatlarini ishlab chiqarishda foydalanish va tabiiy eskirish natijasida yo‘qotishdan yuzaga keladi. U asosan bir xilda kechmaydi hamda ko‘p jihatdan iqlimning ta’siri, asosiy vositalardan foydalanish qoidalariga rioya qilish, jumladan, xodimlarning malakasiga ham bog‘liq bo‘ladi.
Jismoniy eskirishni (Je) quyidagi formula asosida hisoblab topish mumkin:
Je = Thaq/ Tme’yor yoki Je = E/ Avb
Bu yerda:Thaq - asosiy vositalarning haqiqiy xizmat qiluvchi muddati;
Tme’yor - asosiy vositalar xizmat qilishi kerak bo‘lgan normativ muddat;
E - hisoblangan amortizatsiya summasi (eskirish summasi);
Avb - asosiy vositalarning boshlang‘ich(qayta tashkil qilish) qiymati.
Ma’naviy eskirish - asosiy vositalarning qadrsizlanishi yoki texnik jihatdan muddatidan avval ish qobiliyatini yo‘qotilishidir. U ikki shaklda yuzaga keladi: birinchi shaklda asosiy vositalar ularning ishlab chiqarish qiymatlari pasayishi natijasida qadrsizlansa, ikkinchi shaklda asosiy vositalarning qadrsizlanishi yangi, fan-texnika taraqqiyoti ta’siri ostida, yanada samaraliroq fondlarning paydo bo‘lishi natijasida ro‘y beradi.
Asosiy vositalar ma’naviy eskirishining yuqorida keltirilgan shakllarini quyidagi tarzda aniqlash mumkin:
Me1 = (Avb-Avtq)/ Avb
|
| |
