8.33-rasm. Progressiya
377
8.11-jadval. Matematik funksiyalar.
t.r.
Funksiya nomi Argument soni Argument tipi
Vazifasi
1
ABS
1
son
Sonning
modulini
qaytaradi
2
ACOS
1
son
Arkkosinus
qiymatini
radianda hisoblaydi. 0 va
π oralig`ida
3
ACOSH
1
son
Giperbolik
arkkosinus
qiymatini hisoblaydi.
4
ASIN
1
son
Arksinus
qiymatini
radianda hisoblaydi.
- π /2 va π /2 oralig`ida
5
ASINH
1
son
Giperbolik
arksinus
qiymatini hisoblaydi.
6
ATAN
1
son
Arktangens
qiymatini
radianda hisoblaydi.
- π /2 va π /2 oralig`ida
7
ATAN2
2
x,u
x,u
koordinatalarda
Arktangens
qiymatini
radianda hisoblaydi. - π
va π oralig`ida (-π dan
tashqari)
8
ATANH
1
son
Giperbolik
arktangens
qiymatini hisoblaydi.
9
COS
1
son
Sonning
kosinusini
hisoblaydi.
10
COSH
1
son
Giperbolik
kosinus
qiymatini hisoblaydi.
11
EXP
1
son
Berilgan
sonning
378
t.r.
Funksiya nomi Argument soni Argument tipi
Vazifasi
eksponentasini qaytaradi.
12
Gcd
ko`p
son, son, ….
Berilgan sonlarning eng
katta
umumiy
ko`paytuvchisini topadi.
13
Lcm
ko`p
son, son, ….
Berilgan sonlarning eng
katta
umumiy
bo`luvchisini topadi.
14
LN
1
son
Sonning
natural
logarifmini qaytaradi.
15
LOG
2
son, asos
Berilgan asos bo`yicha
son logarifmini qaytaradi.
16
LOG10
1
son
Sonning o`nli logarifmini
qaytaradi.
17
SIN
1
son
Sonning
sinusini
hisoblaydi.
18
SINH
1
son
Giperbolik
sinus
qiymatini hisoblaydi.
19
SqrtPI
1
son
Sonni π ga ko`paytirib,
kvadrat ildiz oladi.
20
TAN
1
son
Sonning
tangensini
hisoblaydi.
21
TANSH
1
son
Giperbolik
tangensi
qiymatini hisoblaydi.
22
ГРАДУСЫ
1
burchak
Radianni
gradusga
o`tkazadi.
23
ЗНАК
1
son
Agar son musbat bo`lsa 1,
nolga teng bo`lsa 0 va
379
t.r.
Funksiya nomi Argument soni Argument tipi
Vazifasi
manfiy
bo`lsa
-1ni
qaytaradi.
24
КОРЕНЬ
1
son
Sonning kvadrat ildizini
qaytaradi.
25
МОБР
1
massiv
Teskari
matritsani
qaytaradi.
26
МОПРЕД
1
massiv
Matritsaning
determinantini qaytaradi.
27
МУМНОЖ
2
massiv,massiv
Matritsaning
ko`paytmasini qaytaradi.
28
ОСТАТ
2
son, bo`luvchi Qoldiqni qaytaradi.
29
ОТБР
2
son, son
Sonning
o`nli
kasrli
qismini son bo`yicha
yaxlitlaydi.
30
ПИ
-
-
π ni 15 xona aniqlikda
qaytaradi
31
ПРОИЗВЕД
ko`p
son, son, ….
Sonlarning ko`paytmasini
hisoblaydi.
32
РАДИАНЫ
1
burchak
Gradusni
radianga
o`tkazadi.
33
РИМСКОЕ
2
son, forma
Son
rim
raqamga
o`tkazadi.
34
СТЕПЕНЬ
2
son. son
Sonni darajaga ko`taradi.
35
СУММ
ko`p
son, son, ….
Sonlarning
yig`indisini
hisoblaydi
36
ФАКТР
1
son
Faktarialni hisoblaydi.
Formulalar kutubxonasining "matematik va trigonometrik" guruhidagi
funksiyalarni chaqirish usullari funksiyalar ustasini chaqirish kabi, faqat toifa
380
bandiga "Мат. и тригонометрия" guruhi tanlanadi. Uning funksiyalari quyida
jadvalga keltirilgan. Matematik va trigonomertik toifadagi funksiyalar asosan
sonlar ustida amallar bajaradi.
8.12-jadval. Matematik va trigonometrik funksiyalar ro`yxati.
№ Funksiya nomi
Argument
soni
Argument tipi
Vazifasi
1
КОРЕНЬПИ
1
son
Sonni
Piga
ko`paytirib,
kvadrat ildiz oladi.
2 МУЛЬТИНОМ
ko`p
son, son, ….
Katta
nominal
koeffetsientni topish
3
НОД
ko`p
son, son, ….
Sonlarning
eng
katta
umumiy
bo`luvchisini
topadi.
4
НОК
ko`p
son, son, ….
Sonlarning
eng
katta
umumiy karralisini topadi.
5
ОКРУГЛТ
2
son, son
Sonni silliqlashtirish
6
РЯД.СУММ
4
x,n,m,koeffitsienti
Darajali
qatorning
yig`indisini qaytaradi
7 СЛУЧМЕЖДУ
2
son, son,
Ikki son orasidan taxminiy
sonni qaytaradi.
8
ЧАСТНОЕ
2
son, son,
Bo`linmaning
butun
qismini qaytaradi.
Formulalar kutubxonasining matnli guruhidagi funksiyalarni chaqirish
usullari funksiyalar ustasini chaqirish kabi, faqat toifa bandiga [текстовые] guruhi
tanlanadi yoki formulalar lentasidan
buyrug`i tanlanadi. Uning
funksiyalari quyida jadvalga keltirilgan. Matnli toifadagi funksiyalar asosan
matnlar va sonlar ustida amallarni bajaradi.
381
8.13-jadval. Matnli funksiyalar ro`yxati.
№
Funksiya nomi
Argument
soni
Argument tipi
Vazifasi
1
БАТТЕКСТ
1
son
Sonni
matnga
o`zgartiradi.
2
ДЛСТР
1
matn
Matndagi belgilar sonni
qaytaradi.
3
ЗАМЕНИТЬ
4
matn, son, son,
matn
Matnni
matnga
o`zgartirish
4
ЗНАЧЕН
1
matn
Matnni
songa
aylantiradi.
5
КОДСИМВ
1
matn
Matnning
birinchi
belgisini
kodini
qaytaradi.
6
ЛЕВСИМВ
2
matn,son
Matnning
birinchi
belgisidan
boshlab
so`ralgancha qaytaradi.
7
ПЕЧСИМВ
1
matn
Matndan
simvollarni
o`chiradi.
8
ПОВТОР
2
matn,son
Matnni
keraklicha
takror yozish
9 ПОДСТАВИТЬ
4
matn,matn,matn,son
Matnning
qismni
o`zgartiradi
10
ПОИСК
3
matn,matn,son
Matn izlash
11
ПРАВСИМВ
2
matn,son
O`ngdan
boshlab
matnni belgilarini oladi.
12
ПРОПИСН
1
matn
Matnni
bosh
harfga
o`tkazish
13
ПРОПНАЧ
1
matn
Matnni bosh harfini
qoldirib,
qolganlarini
382
kichik harfga o`tkazish
14
СИМВОЛ
1
son
Kodga
mos
belgini
qaytaradi.
15
СОВПАД
2
matn, matn
Matnni
matn
bilan
tekshiradi teng bo`lsa
rost, aks holda yolg`on
qaytaradi.
16
СТРОЧН
1
matn
Matnni kichik harfga
o`tkazish
17
СЦЕПИТЬ
ko`p
matn, matn, ….
Bir necha matnlarni
birlashtirish
18
ТЕКСТ
2
son, format
Matnni formatlash
Formulalar kutubxonasining [mantiqiy] guruhidagi funksiyalarni chaqirish
usullari funksiyalar ustasini chaqirish kabi, faqat toifa bandiga [Логические]
guruhi tanlanadi yoki formulalar lentasidan
buyrug`i tanlanadi. Uning
funksiyalari quyida jadvalga keltirilgan. Mantiqiy toifadagi funksiyalar asosan
mantiqiy ifodalar ustida amallar bajaradi.
8.14-jadval. Mantiqiy funksiyalar ro`yxati.
№
Funksiya
nomi
Argument
soni
Argument tipi
Vazifasi
1
ЕСЛИ
Ko`p
mantiqiy ifoda,
rost ifoda, …
Shart
asosida
qiymat
qaytaradi.
2
И
Ko`p
mantiqiy ifoda,
mantiqiy ifoda,
…
Ikkala mantiqiy ifodani
tekshiradi.
3
ИЛИ
Ko`p
mantiqiy ifoda,
mantiqiy ifoda,
…
Ikki mantiqiy ifodadan
birini tekshiradi
4
ИСТИНА
Rost
5
ЛОЖЬ
yolg`on
383
6
НЕ
1
mantiqiy ifoda
Teskari xulosa
Bundan tashqari formulalar kutubxonada ko`plab formulalar bor. Ulardan
foydalanish uchun [Формулы] lentasining [Библотека функции] bo`limiga
murojaat qilish kerak (8.32-rasmga qarang).
8.34-rasm. Funksiyalar kutubxonasi.
Bu funksiyalar Excelda hisob - kitob ishlarini bajarish uchun barcha
qulayliklarni yaratib beradi. Agar funksiyaning nomini bilsangiz, funksiyalar
kutubxonasiga murojaat qilish shart emas. [=] belgisini qo`yib, funksiyaning nomi
terish etarli.
8.35-rasm. Funksiyalarni yozish
Mustahkamlash uchun savollar.
1.[F2] tugmasining vazifasini ayting.
2.Funksiyalar ustasining vazifasini ayting.
3.Yacheykadagi sonlardan kattasi va kichigini topish funksiyasini ayting.
4.MS Excelda qanday progressiyalar bor ?
5.Matematik funksiyalardan sanab bering.
6.Gcd qanday vazifani bajaradi ?
7.Mantiqiy funksiyalardan qaysilarini bilasiz ?
8.Ikki sondan kattasini topuvchi formulani yozing ?
9.Funksiyalar kutubxonasining vazifasini ayting.
10. ―Informatika fani‖ so`zining uzunligini qanday topamiz ?
384
8.7.
Diagrammalar yaratish
Muhim so`zlar:
diagramma, Microsoft Graph, format, maket, grafik,
gistogramma, diagrammalar ustasi.
Bilib olasiz:
MS Exelda diagramma yaratish usullarini, diagramma
turlarini, diagramma yaratish bosqichlarni, ko`rinishlari, maketlari bilan ishlash
usullarini.
Excel dasturining yana bir imkoniyati bu diagrammalar bilan ishlashdir.
Buning uchun Office paketi tarkibiga kiruvchi qo`shimcha Microsoft Graph dasturiga
murojaat etiladi. Diagrammani tasvirlashdan oldin yacheykalarga ma'lumotlar (sonlar)
kiritiladi, keyin [вставка] lentasidan [Диаграммы] bo`limiga o`tiladi va kerakli
diagramma turi va ko`rinishi tanlanadi.
Diagrammalarning turlari va ko`rinishlari 8.36-rasmda tasvirlangan.
Excelning oldingi variantlarida diagramma yaratish 4 qadamdan iborat edi. Excel
2007 da bu qadamlar ixchamlashtirilgan.
Diagramma yaratilgandan so`ng, uni tahrirlash uchun tanlansa, lentalar
qatorida [Работа с диаграммами] lentalar guruhi hosil bo`ladi. Bunda 3 ta
[Конструктур], [Макет], [Формат] lentalar bor.
[Конструктор] lentasi asosan diagrammaning turini o`zgartirish,
ma`lumotlar bilan ishlash, stil va ko`rinishlarini tanlash va o`zgartirish,
joylashtirishga mo`ljallangan.
[Конструктор] lentasining [тип] bo`limida 2 ta buyruqlar [Изменить тип
диаграммы] va [Сохранить как шаблон] mavjud. [Изменить тип диаграммы]
tanlangan diagrammaning turi va ko`rinishini o`zgartirish imkoniyatini beradi va
[Сохранить как шаблон] tayyorlangan diagrammani qolib sifatida saqlash
imkoniyatini beradi.
|
