– rasm. Shaklni grafik tasvirga 8.74 – rasm. Shaklga harakat berish

415 
Shu harakatlar natijasida boshqaruv kadr rangi ko`k rangga o`zgaradi. Endi 
sichqoncha bilan yangi kadrni tanlaniladi, (masalan 25-chi kadrni) va F6 yoki 
Вставка menyusida ключевой кадр (Insert keyframe) aktiv qatlamda keyingi 
boshqaruv kadrini yaratish buyrug`ini tanlaymiz. Natijada 25-chi kadrda ko`k 
rangli boshqaruv kadr hosil qilinadi va shu kadrgacha birinchi boshqaruv kadrdan 
strelka hosil bo`ladi. Birinchi boshqarish kadrdan ikkinchi boshqarish kadrgacha 
kadrlar ko`k rangda avtomatik hosil qilinadi. Oxirgi harakatimiz - bu ikkinchi 
boshqarish kadrdagi belgini o`zgartirish (cho`zish, aylantirish, kattalashtirish, 
kichkinalashtirish yoki kadrdagi joylanishini o`zgartirish). Endi klaviaturadagi 
Enter tugmasini bosamiz va yaratilgan animatsiyani ko`rishingiz mumkin. 
S
wf 
formatga o`tkazib, ko`rish uchun [Ctrl] + [Enter] tugmachalar majmuasi bosiladi. 
Bu animatsiyadan foydalanish uchun «1-animatsiya.swf» fayli hosil bo`ladi.
Shakllar geometriyasini o`zgarishi «shape tweening» asosidagi yaratilgan 
animatsiyadir. Bu turdagi animatsiyani yaratish uchun boshqaruv kadrlar 
o`zgarishi «motion tweening» asosidagi yaratilgan animatsiya hosil qilinadi. Faqat 
endi ohirida ikkinchi qatlamdagi belgini butunlay o`chirib, uning o`rniga kvadrat 
chizamiz. Shu harakatdan keyin kadrlar rangi o`rta rangga qaytadi. Keyin birinchi 
va ikkinchi boshqaruv kadrlardagi grafik tasvir belgini [Ctrl]+[B] («изменит» 
menyusidagi «разделит отделно (Breack appartack)» buyrug`i yordamida alohida 
shakllarga bo`lib chiqamiz. 
Endi avval birinchi boshqaruv sichqoncha chap tugmasi bilan tanlab 
«Свойства (Proprties)» yoki [Ctrl]+[F3] yoki Окно menyusining shu nomli 
buyrug`ini tanlaymiz. Natijada muloqot oynasi hosil qilinadi va unda Tweening 
sohasida Motions o`rniga Shape holatini tanlaymiz. Shu natijasida boshqaruv kadr 
rangi yashil rangga o`zgaradi. Endi ikkinchi boshqaruv kadrni ham sichqoncha 
bilan tanlab animatsiya turini Motions dan Shapega o`zgartiramiz va oxirida 
klaviaturadagi [Enter] tugmasini bosamiz va biz yaratgan animatsiyani ko`rishimiz 
mumkin. 
Yuqoridagi ikkala animatsiyalarda ham ikkita boshqarish kadrlar o`rtasidagi 
masofa kadrlarni kompyuter o`zi avtomatik yaratdi va animatsiya to`g`ri chiziq 

416 
bo`yicha harakatlandi. Ammo agar bizga harakat biror bir traektoriya bo`yicha 
bajarilishi kerak bo`lsa, u holda bunday animatsiyalarni hosil qilish uchun qatlam 
ustida maxsus 
 
harakat traektoriya qatlamini yaratish kerak bo`ladi. Shu 
qatlamda 
qalam bilan kerakli traektoriya chizig`i chiziladi. Natijani ko`rish 
uchun [Enter] tugmasini bosamiz.
Shu bilan birga avtomatik animatsiyalarda foydalanish mumkin bo`lgan yana 
bir effekt mavjud - bu maska qatlami. Maska qatlami uchun asosiy qatlam ustida 
yangi bo`sh qatlam yaratamiz. Shu qatlamni sichqonchaning chap tugmasi bilan 
bosib Maska - Mask buyrugini tanlaymiz. Natijada qatlam ko`k rangga o`zgaradi 
va ikkala qatlamlar 
o`zgarishlardan himoyalanadi. Maska qatlamdan shu 
himoyani o`chirib, boshqaruv kadrda bir nechta to`rtburchaklar chizamiz. Keyin 
yana maska qatlamning himoyasini yoqib klaviaturadagi [Enter] tugmasini 
bosamiz va natijani ko`ramiz. Maska qatlamdagi boshqaruv kadrni motion 
tweening animatsiyalashtirilsa harakatlanish effekti yanada chiroyli bo`ladi.
Flashdagi animatsiya multi - rolikda ishlatiladigan obyektlarning xossalarini 
o`zgartirishga asoslangan. Masalan, obyektlar yo`qolishi yoki paydo bo`lishi, 
joylashuvini, ko`rinishini, rangi va boshqalarni o`zgartirishi mumkin. Flashda 
obyektlarni animatsiyalashni uchta turli usuli ko`zda tutilgan:
kadrma-kadr («klassik») animatsiya, bu usulda muallif bo`lg`usi «multi - 
rolik»ni har bir kadrini o`zi yaratadi yoki boshqa joydan qabul qiladi va namoyish 
ketma-ketligini o`zi o`rnatadi; 
avtomatik animatsiya (tweened-animatsiya), bu usulda muallif multi – rolik 
kadrlarini faqat birinchi va oxirgisini yaratadi, oraliq kadrlarni esa Flash avtomatik 
tarzda o`zi yaratadi; tweened-animatsiyani ikki xil turi mavjud: obyektni 
ko`chirishga 
asoslangan 
animatsiya 
(motion 
animation) 
va 
obyektni 
transformatsiya (ko`rinishini o`zgartirish)siga asoslangan animatsiya (shape 
animation); 
senariyga asoslangan animatsiya; senariy - Flashning dasturlash tilida (bu til 
Actionscript deb nomlanadi) obyektni hatti- harakatini berilishidir. Bu tilni 

417 
sintaksisi Web-hujjatlarda ishlatiladigan boshqa senariy tillariga (masalan, 
JavaScript va VBScript) o`xshab ketadi.
Ushbu usullarning har birining o`ziga yarasha afzalliklari va kamchiliklari bor. 
Masalan, tweened-animatsiya ikki afzallikga ega: birinchidan, muallif har bir 
kadrni alohida yaratish zaruratidan qutulgan; ikkinchidan, bunday multi – rolikni 
namoyish etish uchun Flashga faqat birinchi va so`nggi kadrni saqlash kifoya, bu 
esa uz navbatida bunday rolikni hajmini kam bo`lishini ta‘minlaydi. Shu bilan 
birga, tweened-animatsiyani faqat obyekt xossalari bir tekisda o`zgaradigan sodda 
roliklar yaratish uchun ishlatsa bo`ladi. Actionscript sahnalarda obyektni juda ham 
murakkab bo`lgan hatti- harakatini ifodalashi mumkin. Lekin buning uchun 
Actionscript tilini o`rganish kerak bo`ladi.
Flash roliklarni namoyishi vaqtida saytga kirgan foydalanuvchi klaviatura 
yoki sichqonchani ishlatib rolikni turli fragmentlariga o`tishi, obyektlarni 
ko`chirishi, formaga ma‘lumot kiritishi va boshqa ko`pgina amallarni bajarishi 
mumkin bo`lgan interfaol roliklarni yaratish imkonini beradi. Flash-roliklarni 
interfaolligi Actionscript tilidagi buyruqlar ketma-ketligi ko`rinishidagi amallarni 
berish yo`li bilan amalga oshiriladi. Amal u bilan bog`liq bo`lgan hodisa yuz 
berganda bajariladi. Bunday hodisalardan masalan, rolikni biror-bir kadriga o`tish 
yoki foydalanuvchi tomonidan sahifadagi tugmachani bosishi bo`lishi mumkin. 
Tugmachalar (masalan, alohida boshqaruv paneli ko`rinishida birlashtirilgan), rolik 
fragmentlari yoki alohida kadrlari interfaol bo`lishi mumkin. Shu bilan birga 
ko`pgina standart amallar rolikni biror- bir elementiga Actionscriptda 
dasturlashdan foydalanmay berilishi mumkin. Standart amallarga masalan, rolikni 
namoyishini boshlash va to`xtatish, ovozni yoqish yoki o`chirish, belgilangan 
URLga o`tish va boshqalar. Hammasi bo`lib standart amallarni unga yaqin turi 
mavjud.
Flash roliklarda tovushni ishlatishni bir necha usullarini taqdim etadi. Siz 
rolikni syujeti va foydalanuvchi bajargan amaldan qat‘iy nazar to`xtamaydigan 
tovushni yaratishingiz mumkin. Alternativ variant animatsiya va tovushni 
sinxronlash. Bundan tashqari, Flashda tugmachalarga tovushni ulashingiz mumkin, 

418 
bu esa tugmachalarni yanada interfaol qiladi. Nihoyat, tovush bilan ishlashni yana 
bir varianti- Actionscript senariylardan foydalanib tovushni boshqarishdir. Flashda 
tovush qo`shishni ikki xili mavjud: hodisaviy-boshqariladigan (event sound) va 
oqimli (stream sound). Flash tovush bilan ishlashda foydalanuvchilar uchun 
quyidagi imkoniyatlarni yaratadi:

bo`lunuvchan 
tovush 
kutubxonalarini 
yaratish, 
ya‘ni 
bir 
kutubxonadagi tovushni bir necha roliklarda foydalanish imkoniyatidir; 

tovush sifati va eksport qilinayotgan rolikni optimal birlashuvini 
tanlash maqsadida tovushli ma‘lumotlarni qisish ko`rsatkichlarini boshqarish; 
muallif alohida tovush yoki rolikdagi barcha tovushlar uchun qisish 
ko`rsatkichlarini tanlashi mumkin. 
Bundan tashqari tovushni o`zgartirish uchun turli qo`shimcha effektlardan 
foydalanish ham mumkin.
Roliklarni Flash yordamida yaratish va tahrirlash vaqtida foydalanuvchi 
FLA formatga ega fayllar bilan ishlaydi. Bu Flash muharririni ichki (shaxsiy) 
formatidir va u faqat Flashga «tushunarli» dir. Web-brouzer yordamida namoyish 
etish uchun mo`jallangan roliklar SWF formatiga o`kazib olinishi zarur. Yuqorida 
ta‘kidlab o`tilganidek, ushbu formatni brouzerlar (Internet Explorer, Netscape va 
Opera)ni so`ngi versiyalarida namoyish etilishi mumkin yoki maxsus Flash-Player 
yordamida ham namoyish etilishi mumkin. Ushbu Flash-Player Flash muharriri 
tarkibiga mustaqil dastur sifatida kiradi, va SWF-fayllar Flash muharririsiz ham 
Flash- Playerda namoyish etilishi mumkin. Shu bilan birga rolikni barcha 
funksional va interfaol imkoniyatlar saqlanib qoladi. Flash-roliklarni «mustaqil» 
namoyish etilishi ikkinchi varianti - bu Universal Media- Player (Windows Media 
Player)dan foydalanishdir. Buning uchun Flash-rolik AVI formatiga eksport 
qilinishi kerak. Lekin bu holda, rolikni hajmi o`n ayrim hollarda yuz barobar ortib 
ketishi mumkin. Flash - roliklarni AVI formatiga o`tkazilishi ularning 
interfaolligini yo`qolishiga olib keladi, shuning uchun ushbu variant keng 
tarqalmagandir.
 
Flash-roliklarni namoyish etilishni yana bir varianti mavjuddir 
(ushbu variant ham interaktivsiz ko`rinishda bo`ladi). Bu variant Flash-rolikni 

419 
animatsiyalashgan GIF-formatga o`tkazishdan iboratdir. Bu holda, eksportni ikki 
varianti mavjud: har bir fayli animatsiyani 1 kadriga mos keluvchi GIF-fayllar 
to`plami ko`rinishida yoki bir animatsiyalashgan fayl ko`rinishidadir. Eksportning 
ikkinchi varianti afzalroqdir, chunki boshqa bir dastur (masalan, Ulead GIF 
Animator) yordamida kadrlarni «yig`ish»ga qaraganda bu variantda fayl hajmi 
kichikroq bo`ladi.
Yuqorida sanab o`tilgan Flash-roliklarni eksporti ularning dinamikasini (u 
yoki bu darajada) saqlanishini ta‘minlaydi. Lekin, zarur bo`lganda Flashdan oddiy 
grafik muharriri sifatida ham foydalanish mumkin. Uning yordamida yaratilgan 
tasvirni biror bir grafik format (vektorli yoki rastrli)ga o`tkazilish mumkin. Shu 
bilan birga, Flash rolikga boshqa grafik formatlarda berilgan tasvirlarni qo`shish 
(ya‘ni import qilish) imkoniyatiga ega. Quyidagi jadvalda Flash «tushunadigan» 
keng tarqalgan grafik formatlarni ro`yxati keltirilgan.

Download 7,16 Mb.