8
operatsion tizim o`zgartirilganda ham BIOS o`zgarmaydi (DEQQ da joylashganligi uchun). BIOS
quyidagi vazifalarni bajaradi:
-
kompyuterni initsiallashtirish, ya’ni mashina tok manbaiga ulaganda, uning barcha elementlarini
boshlang`ich holatga keltirish;
-
testdan o`tkazish, ya’ni
kompyuterda yaxlitlikni, apparatura va dasturli resurslarning ishga
layoqatliligini tekshirish (
protsessor, xotira, drayverlar va boshqalar);
-
operatsion tizimni o`rnatish, ya’ni tizimli diskdan OT yuklovchisini o`qish;
-
xizmat ko`rsatish jarayonlarini va tashqi qurilmalar bilan amallarni bajaruvchi quyi darajali
dasturli va apparatli uzilishlarni qayta ishlash;
-
shaxsiy kompyuterning standart kiritish-chiqarish qurilmalarini boshqarish.
Shaxsiy
kompyuterning tashqi qurilmalarini boshqarish drayverlar deb ataluvchi maxsus dasturlar yordamida
amalga oshiriladi.
BIOS ning umumiy ko`rinishi.
Yuqorida, ta’kidlanganidek BIOS apparat ta’minoti va operatsion sistema orqasida interfeysni
ta’minlaydi.
BIOS mikrosxemada joylashgan bo`lib, diskga ko`chiriladi. Sistemali BIOS drayverlarning asosiy
qismlarini (klaviatura, diskovod, qattiq disk, parallel portlar va h.k.) kompyuterning boshlang`ich ishi uchun
saqlaydi. Yangi qurilmalar o`rnatilgan vaqtda, ularning ish faoliyati BIOSga kiritilmagan bo`ladi.
Bunday
qurilmalar kompyuter ish vaqtida sezilmaydi, shuning uchun kerakli drayverlar diskdan o`rnatiladi. Bu ovoz
adapteri, skaner, printer singari qurilmalariga ta’luqli. Lekin ba’zi uskunalar kompyuter ishi uchun zarur.
Masalan: Ma’lumotni ekranda paydo bo`lishi uchun video adapterni ishlatish kerak. Hozirda ko`p turdagi
videoadapterlar mavjud. Ularning hammasini sistemali BIOSga kiritib bo`lmaydi. Bunday vaqtda kerakli
drayverlar BIOS mikrosxemasiga maxsus disklar yordamida o`rnatiladi va operatsion sistema yuklanish
davomida uni yuklaydi.
Bunday ish tartibi yangi modellardagi qurilmalarda BIOS ni yangilashdan saqlaydi.
Shaxsiy BIOS qoidaga ko`ra quyidagi platalarda o`rnatiladi:
Video adapter – doim shaxsiy BIOS mikrosxemasiga ega.
SCSI -adapter - bu BIOS barcha SCSI qo`llaydi. Diskdan qo`shimcha drayverlarni to`plovchi CD-
ROM, skaner ZIP lar uchun yozib olish kerak.
Tarmoq adapteri – qurilmalarning boshlang`ich ishi va disksiz markazlarini normal funksiyasi.
IDE disklar yoki disk yurituvchilar - sistema ishida yordamchi funksiyani bajaradi.
Barcha tizim platalarda mikrosxema ko`rinishida, BIOS yoki ROM
BIOS deb ataluvchi dastur
ta’minoti kiritilgan. Mazkur tur xotirani ko`pincha ROM (Read Only Memory, ya’ni faqat o`qishga
mo`ljallangan xotira) yoki DXQ (doimiy xotira qurilmasi) deb yuritiladi.
Bu mikrosxemada boshlang`ich yuklash dasturlari va drayverlar jamlangan. Unda shuningdek POST
jarayoni jamlangan, bundan tashqari konfiguratsiya ma’lumotlari kiritiladi. Barcha parametrlar CMOS –
xotirada yozilgan bo`lib, batareya yordamida zaryadlanadi. Bu CMOS – xotirani ba’zida NVRAM (Non
Volatile RAM) deb atashadi.
Shunday qilib BIOS da bir nechta mikrosxemalarda saqlanadigan dastur to`plami mavjud. Bu dasturlar
kompyuter ish vaqtida operatsion sistema yuklanmasdan oldin bajariladi. BIOS odatda kompyuterda RS –ga
oid 4 ta vazifani bajaradi:
Post
– o`z-o`zini testdan o`tkazish: protsessor, xotira, videoadapter, disk kontrolleri, diskovod,
klaviaturani ishiga tayyorlaydi.
BIOS parametrlari dasturini o`rnatish (Setup BIOS) – bu dastur kerakli
klavish bosilganda ishga
tushadi. Eski kompyuterlarda bu dastur uchun disk kerak.
Sistemali boshlang`ich yuklovchisi - diskli qurilmalarda bosh yuklovchi sektorni izlaydi.
9
BIOS – drayverlar to`plami. Dos yoki Windows da himoya uchun faqat BIOS drayverlari ishlatiladi.
Barcha zaruriy qurilmalarni o`rnatilgandan so`ng operatsion tizimda ulardan foydalanish imkoniyati
tug`iladi. Masalan, multimedia texnologiyasi.
Multimedia foydalanuvchiga fantastik dunyoni (virtual haqiqiy) yaratishda juda ajoyib imkoniyatlarni
yaratib beradi, bunda foydalanuvchi chekkadagi sust kuzatuvchi rolini bajarmasdan, balki u yerda avj
olayotgan xodisalarda
faol ishtirok etadi; shu bilan birga muloqat foydalanuvchi uchun odatlangan tilda -
birinchi navbatda tovushli va videoobrazlar tilida bo`lib o`tadi.
