Mavzu bo’yicha o`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat
bosqichlari
Faoliyat mazmuni
O’qituvchining
O’quvchilarning
I.
Kirish
bosqichi
(10 daqiqa)
1.1. Mаvzu, mаqsаd vа rеjаlаshtirilgаn o’quv
nаtijаlаrini e’lоn qilаdi.
1.2. Rеjа sаvоllаrini ekrаngа chiqаrаdi.
1.3. O’quv fаоliyatini bаhоlаsh mеzоnlаri mа’lum
qilinаdi.
Eshitаdilаr,
yozib
оlаdilаr.
Diqqat qiladilar.
II. Аsosiy
bosqich
(60 daqiqа)
2.1. Tаlаbаlаr bilimini fаоllаshtirish mаqsаdidа
blis-so’rоv o’tkаzаdi:
1.Piksel o’lchamini aytib bering?.
2.Rastr nuqtasi o’lchamini aytib bering?.
3.Ton intensivligi qanday bo’ladi?.
2.2. Vizuаl mаtеriаllаrdаn fоydаlаngаn hоldа
mа’ruzа mаtеriаllаrini rеjа sаvоllаri bo’yichа
izchillikdа bаyon qilаdi (1-ilоvа).
Savollarga javob
beradilar.
Tinglаydilаr,
yozаdilаr.
III. Yakuniy
bosqich
(10daqiqa).
3.1. Mаvzugа хulоsа yasаydi. O’quv
jаrаyonidа
fаоl ishtirоk etgаn tаlаbаlаrni rаg’bаtlаntirаdi.
3.2. Klаstеr tuzish qоidаlаrini eslаtаdi (2-ilоvа).
Mustаqil ish uchun vаzifа bеrаdi: kompyuter
grafikasi turlari (rastrli, vektorli, fraktal) bo’yicha
klaster
tuzish.
O’qituvchining
bоshlаng’ich
nаzоrаt vаriаnti 3-ilоvаdа kеltirilgаn.
Diqqat qiladilar.
Vazifani yozib
oladilar.
40. Mavzu: Piksellar orasidagi diapason.
Reja:
1.Piksel o’lchami.
2.Rastr nuqtasi o’lchami.
3.Ton intensivligi.
Piksel o’lchami ekran ruxsat etilganligiga (standart qiymatlar soxasidan), original
ruxsat etilganligiga va namoyish etish masshtabiga bog’liq.
CIE Lab rang moduli. 1920-yilda CIE Lab {Communication
Internationale de
FEclairage — xalqaro komissiya, L,a,b — bu sistemada koordinata o`qlarining
ifodalanishi} rang fazoviy moduli ishlab chiqildi. Sistema apparatga bog`liq
bo`lmaganligi uchun ko`p hollarda qurilmalar orasida ma’lumotni o`tkazish uchun
qo`llaniladi. CIE Lab modulida ixtiyoriy rang quyidagicha aniqlanadi; yorug`lik (L) va uning
xromatik komponentlari: a-parametri yashil rangdan qizil ranggacha o`zgarish
diapazonini, b-parametri ko`k rangdan sariq ranggacha o`zgarish
diapazonini tashkil
qiladi.
CIE LAB ranglar
20-21 dyuym dioganalga ega bo’lgan tasvirlarni qayta ishlovchi monitorlar odatda
quyidagi standart ekran ruxsat etilganliklarini ta’minlay oladi: 640x480, 800x600,
1024x768, 1280x1024, 1600x1200, 1600x1280, 1970x1200, 1920x1600 nuqtalar. Sifatli
monitorlarda lyuminoforning 2 ta qo’shni nuqtalari orasidagi masofa 0,22-0,25 mm ga teng
bo’ladi. Ekraniy nusxa uchun 72 dpi, rangli lazerli printerda chop etish uchun 150-200 dpi,
fotoqurilmaga chiqarish uchun esa 200-300 dpi ruxsat etilgan yetarli hisoblanadi.
Rastr nuqtasi o’lchami har bita element uchun hisoblanadi va shu yacheykadagi ton
intensivligiga bog’liq. Intensivlik qancha yuqori bo’lsa, rastr elementi shunchalik to’liq
qoplanadi. Agar yacheykaga obsolyut qora rang tushsa, rastr nuqtasi o’lchami–rastr
elementi o’lchami bilan mos tushadi. Bu holatda 100% to’ldirish haqida gapiriladi.
Absolyut oq rang uchun esa to’ldirish (qoplash) qiymati 0% ni tashkil etadi.
Amaliyotda
element to’ldirilganligi 3 % dan 90% gacha bo’lishi mumkin.
Ton intensivligini 256 bosqichli taqsimlash qabul qilingan. Ko’p sonli gradatsiya esa
inson ko’zi bilan farqlanmaydi. Kam sonlisi esa tasvir ko’rinishini yomonlashtiradi.
Hisoblash qiyin emaski, tonning 256 bosqichini namoyish etish uchun 256=16x16 ta
nuqtali rastr yacheykasiga ega bo’lishi yetarli.
Uy sharoitida ko’rish uchun mo’ljallangan oddiy fototasvir (10x15sm, ruxsat
etilganligi 200-300 dpi, ranglarini ruxsat etilganligi 24 bit), siqish rejimidagi
TIFF formatida
4 M bayt hajmni egallaydi, yuqori ruxsat etilganlik qobiliyatiga ega bo’lgan tasvir esa 45-50
M bayt hajmni egallaydi. A4 formatidagi rangli
tasvir 120-150 M bayt hajmni egallaydi.
Rastrli tasvirlarni masshtablash. Rastrli
grafikaning asosiy kamchiliklaridan biri bu –
tasvirni kattalashtirishdagi pikselizatsiyadir. Faqat
bitta originalda ma’lum nuqtalar soni bo’ladi, agar
tasvir o’lchami kattalashtirilsa
rastr elementlari
sezilib qoladi, ya’ni tasvir xiralashadi. (4-
rasm).Piksellashtirishga qarshi jarayon uchun,
originalnimasshtablashtirishda
sifatli
vizuallashtirish uchun yetarli bo’lgan ruxsat
etilganlik bilan, oldindan raqamlashtirish (otsifrovka) qabul qilingan. Boshqa usul, berilgan
chegarada piksellashtirish effektini kamaytirish imkonini beruvchi,
stoxastik rastrlarni
qo’llashdan iborat. Ayrim hollarda masshtablashtirishda interpolyatsiya metodi qo’llaniladi,
bunda illyustratsiya (tasvir) o’lchami nuqtalar o’lchamining o’zgarishi bilan emas, balki
zaruriy oraliq nuqtalarni qo’shish bilan amalga oshiriladi.
Adobe Photoshop dasturi- grafik obyektlarni qayta ishlash, o’zgartirish,
saqlash
uchun qo’llanuvchi ko’p sonli dasturlardan biridir. Adobe Photoshop palitra bilan ishlash,
skanerlash, import va eksport qilish, soxani belgilash, konturlar, rasm chizish, rang tanlash,
qatlamlar, niqoblar, filьtr, tasvir o’lchami, tasvir ruxsat etilganligi,
tasvirni almashtirish,
tasvirni chop etish va boshqa ko’plab imkoniyatlarga ega.
Dastur ko’rinishi rasmda keltirilgan. Dastur o’zining ishlab chiqarilgan vaqtiga va
nomlanishiga qarab ko’plab versiyalariga ega. Dasturni umumiy sifatda qarab chiqamiz.
