АННОТАЦИЯ
Это учебное пособие подготовлено в соответствии с программой
предмета этого раздела. Включает в себя предмет, задачи и теоретико-
методологические проблемы науки, а также устойчивое развитие и
экологическую политику, риски и угрозы в устойчивом развитии
страны, роль «зеленой» экономики в обеспечении устойчивого
развития, экологические проблемы и пути их решения. для их
решения, сущность, виды и задачи экологической политики., общая
характеристика природных компонентов и направления их оценки,
классификация природных ресурсов и их использование в
экологическом хозяйстве, приоритетные направления, такие как
атмосфера, земля-вода, минеральные ресурсы и их рациональному
использованию уделяется особое внимание.
ANNOTATION
This study guide is prepared in accordance with the subject syllabus of this
title. It includes the subject, tasks and theoretical and methodological
problems of the science, as well as sustainable development and
environmental policy, risks and threats in the country's sustainable
development, the role of the "green" economy in ensuring sustainable
development, environmental problems and ways to solve them, the essence,
types and tasks of environmental policy. , general characteristics of natural
components and directions of their evaluation, classification of natural
resources and their use in ecological economy, priority areas such as
atmosphere, land-water, mineral resources and their rational use are paid
special attention.
4
KIRISH
Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq yer, yer osti
boyliklari, suv, oʻsimlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zaxiralar
umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat
muhofazasidadir
1
, deb belgilab qoʻyilgan. Atrof-muhitning joriy holati
tahlili, global va mintaqaviy ekologik muammolar, yangi ekologik xavf-
xatarlar Oʻzbekiston Respublikasida aholining hayot sifatini yaxshilash
borasida olib borilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonning ajralmas qismi
hisoblangan 2030-yilgacha boʻlgan davrda Oʻzbekiston Respublikasining
Atrof-muhitni muhofaza qilish konsepsiyasini ishlab chiqish zaruratini
vujudga keltirdi.
2019-2030-yillarda Oʻzbekiston respublikasining yashil iqtisodiyotga
oʻtish strategiyasida mamlakatimizni uzoq muddatli istiqbolda jahonda
taraqqiy etgan mamlakatlar qatoriga kirishning ustuvor yoʻnalishi sifatida
cheklangan, takror ishlab chiqarilmaydigan tabiiy resurslardan oqilona
foydalanish va energiya samaradorligini oshirish vazifalarini hal etish
koʻzda tutilgan. Ushbu strategik maqsadlarga erishish uchun amaliyotda
qoʻllanilayotgan texnologiyalarni modernizatsiyalash va moliyaviy
mexanizmlarni rivojlantirish yalpi ichki mahsulot birligiga sarflanayotgan
issiqxona gazlarining solishtirma chiqindilarini 2030-yilda 2010-yilga
nisbatan 10 foizga kamaytirish, aholi va iqtisodiyot tarmoqlarini yuz foiz
zamonaviy, arzon va ishonchli elektr taʼminotidan foydalanishga oʻtkazish,
ekologik yaxshilangan motorli yoqilgʻi va avtomobil ishlab chiqarishga
oʻtish, elektr transportini jadal surʼatlarda rivojlantirish vazifalarini hal etish
lozim
2
. Atrof-muhit sohasida davlat siyosatining ustuvor yoʻnalishlarini
belgilash, ularning amalga oshirilishi esa kelajak avlodlarning manfaatlari
yoʻlida davlatni barqaror rivojlantirishni taʼminlash imkonini beradi.
Jamiyatning jadal surʼatlarda sanoatlashuvi mamlakatlar iqtisodiyotining
rivojlanishi bilan bir qatorda koʻplab ekologik muammolarni keltirib
chiqarmoqda. Aholining tez koʻpayib borishi va ehtiyoji toʻxtovsiz oʻsishi
bilan bogʻliq holda sodir boʻlayotgan iqtisodiy rivojlanish resurs sigʻimi
yuqori texnologiya sharoitida Yer sayyorasining qiyofasini tez
oʻzgartirishga, unga tuzatib va toʻldirib boʻlmaydigan ziyon yetkazishga
sabab boʻlayotir. Fan-texnika taraqqiyoti insoniyatning tabiiy muhitni
oʻzgartirish imkoniyatlarini yangi sifat bosqichiga koʻtardi va uning oldida
favqulodda katta istiqbollarni ochdi. Shu bilan bir qatorda insonning tabiat
1
https://lex.uz/docs/6445145
2
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 4-oktyabrdagi “2019-2030-yillar davrida Oʻzbekiston
Respublikasining “yashil” iqtisodiyotga oʻtish strategiyasini tasdiqlash toʻgʻrisida” gi PQ 4477 -sonli Qarori
5
bilan oʻzaro munosabatlarida Yer sayyorasi va insoniyatning mavjudligiga
tobora koʻproq xavf soladigan tashvishlantiruvchi signallar ham namoyon
boʻlmoqda. Bunda hozirgi ilmiy-texnika taraqqiyotining salbiy jihatlari,
demografik portlash bilan bogʻliq boʻlgan oziq-ovqat yetishmovchiligi
muammolari va boshqalar nazarda tutiladi. Tez-tez sodir boʻlayotgan tabiiy
ofatlar, texnogen avariyalar, halokatlar va ular bilan bogʻliq boʻlgan katta
qurbonlar, moddiy yoʻqotishlar tabiiy resurslarni ayovsiz ekspluatatsiya
qilish, tabiiy muhitning misli koʻrilmagan miqyosda ifloslanishi birgalikda
sodir boʻlmoqda. Atmosferaning yuqori qatlamida ozon ekranining
yemirilishi, materik hududlarning tobora koʻproq choʻllashib borishi, iqlim
barqarorligining yoʻqotilishi va tabiiy muhit oʻzgarishidagi koʻplab boshqa
tendensiyalar ekologik boʻhron belgilari hisoblanadi.
Mineral
xomashyo
resurslarning
cheklanganligi,
tabiat
komplekslarining resurslarni takror ishlab chiqarish imkoniyatlari, ishlab
chiqarish chiqindilarni neytrallash va oʻziga singdirish xossalarining
chegaralanganligi atrof-muhit bilan bogʻliq muammolar yechimini topishga
xizmat qiladigan fanni shakllantirish va rivojlantirishga ijtimoiy ehtiyojning
paydo boʻlishiga sabab boʻladi. Shunday fan sohasi “Atrof-muhit va tabiiy
resurslar iqtisodiyoti” boʻlib, uning asosiy vazifasi tabiat va jamiyatning
oʻzaro aloqalarida tabiiy muhit va tabiiy resurslardan foydalanish, ularni
takror ishlab chiqarish, asrash va muhofaza qilish jarayonida yuzaga
keladigan ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik munosabatlarni oʻrganish
hisoblandi.
Ushbu oʻquv qoʻllanmaning maqsadi jamiyatning barqaror
rivojlanishni taʼminlash uchun atrof-muhitni va tabiiy-ekologik resurslardan
foydalanish boʻyicha ekologik-iqtisodiy munosabatlarni iqtisodiy tartibga
solishning nazariy asoslarini va amaliy yondashuvlarini asoslab berishdan
iborat. Shuningdek, barqaror rivojlanishning ilmiy asoslarini yaratish va
uning mexanizmlarini amalga oshirishga, “jamiyat-tabiat” tizimidagi yangi
turdagi
munosabatlarni
shakllantirishga
yoʻnaltirilgan
boʻlib,
mamlakatimizda
qaror
topayotgan
sharoitida
iqtisodiyotning
ekologiyalashuvi jarayonlari xususiyatlarini toʻla ochib berishga va
muvozanatlashgan rivojlanishning davlat strategiyasini taʼminlash boʻyicha
kompleks tadbirlarni oʻrganishga, xoʻjalik qarorlari samaradorligi va
asoslab berilishini taʼminlashga imkon beradi.
|
