— Chekish, spirtli ichimJiklar ichishning
qanday zararli to-
monlari bor, gapirib bering.
— Barakalla. H ech qachon chekmang. Spirtli ichimliklarni
tatib ko‘rmang.
III. Yangi mavzu bayoni.
— Qani aytingchi, odam tirik tabiatning bir bo ‘lagi deganda
nim ani tushunasiz?
— Odam hayvondan nimasi bilan farq qiladi?
— Nima uchun tabiatni muhofaza qilishimiz bilan biz o‘z
sog‘lig‘imizni asraymiz?
— Barakalla, fikrlaringiz juda to ‘g‘ri.
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 50-moddasida
fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo‘-
lishga rnajbur ekanligi uqtirilgan.
Kitobdan foydalanish.
— Ekologiya so‘zi radio,
tele-radio dasturlarida, gazeta va jumal
sahifalarida tez-tez tilga olinadi. «Ekologiya» so‘zi yunoncha
«ekos»
— uy va
«logos»—
fan m a’nosini bildiradi. Demak, ekologiya barcha
tirik mavjudotning umumiy uyi haqidagi, ya’ni tabiat haqidagi
fandir.
Ekologiya, masalan, o ‘simliklar, hayvonlar va odam bilan
qanday bog‘langanini o'rganadi. Tirik mavjudotni o ‘rab olgan
barcha narsani ekolog olim lar atrof-m uhit, deb atashadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 54-moddasida
mol-mulkdan foydalanish ekologik
muhitga zarar yetkazmasligi,
fuqarolar, yuridik shaxslar va davlatning huquqlarini hamda qo-
nun bilan himoyalangan manfaatlarini buzmasligi belgilangan.
Boshqotirmani yeching
1 3 5
1. Nima hosil beradi?
2. Noyob hayvon turi.
3. Tunni nima yoritadi?
4. Isinish manbayi.
5. Nima bilan nafas olamiz?
6. Bulbul nimaga oshiq?
7. Dunyoda eng oliy zot kim?
8. lkki urkachli sahro zahmatkashi.
Jonli tabiat bilan jonsiz tabiatning o ‘zaro bog‘liqligi
(o ‘quv-
chilar doskada bajaradilar).
— Kitobingizdagi 68-rasmda tasvirlangan manzaralami diqqat bilan
ko‘rib chiqing. Jonli va jonsiz tabiat o ‘rtasidagi qanday bog‘lanishni
tushundingiz? Nima uchun kungaboqar quyosh harakatiga mos
ravishda o‘z holatini o'zgartirishini o ‘ylab ko‘ring. So‘zlab bering.
— 69-rasmda tasvirlangan manzarani diqqat bilan ko‘zdan
kechiring. Nimalarni ko'ryapsiz?
— T o ‘g‘ri, hayvonlar o ‘zaro qanday bog‘langan?
Ekologik halokat.
—
Olimlar
tabiatni kuzatib, okeanlar, dengizlar, ko‘llar va suv
havzalarining eng yuza qatlamida xilma-xil hayot qaynashini aniq-
lashgan. Bu yerda hamma narsa bor.
Bakteriyalar, baliqlar, lichinka-
lar va boshqalar. Ulaming hammasiga joy yetarli. Hayotimizga nima
xavf soladi? Neft! Neft hozirgi zamon sanoatining muhim xom-
ashyosi. Neft suvdan yengil bo'lishini bilasiz.
Shuning uchun neft
dengizga tushganda, suv yuziga yupqa parda shaklida yoyiladi. Ma-
salan, kemalar halokati tufayli dengizga to'kilgan neft xavf tug‘diradi.
Bunda hech qanday bakteriya ham yordam bermaydi. Suvda suzib
yuruvchi qushlar ko‘plab nobud bo‘ladi. Chunki neft qushlar pati-
dagi moyni eritib yuboradi va bevosita ular terisiga salbiy ta’sir qiladi.
Darsning yakuni.
