INTEGRATSIYA KURSI VA VAZIFASI
Integratsiya kursi —
o‘quv fanlaridan biri bo‘lib, fanlararo
bilimlar (integrativ bilimlar)ni chuqurlashtirish va oshirish, ularni
shakllantirish uchun o ‘rganiladi.
U har xil turlar, usullar, us-
lublar, fanlararo integratsiya obyektlari asosida tuzilgan.
Integratsiya kurslarining sinflarga bo ‘linishini turli asoslarda
tahlil qilish mumkin:
• maqsad va muam m olar asosida;
• maktab tabiiy-ilmiy tizimidagi vazifalari asosida;
• qo‘shiluvchi
fan tarmoqlari asosida;
• integratsiya usullari va yollari asosida;
• o'quv rejasidagi o ‘rni asosida;
• kursni o ‘rganishga sarflangan vaqt asosida;
• o'quvchilar uchnn qiyinlik darajasi asosida va h.k.
Shuni e ’tiborga olamizki,
bu kurslarning mualliflari, odatda,
o'z oldilariga bir necha maqsad va m uammolarni yechish masa-
lasini qo'yishadi, shu sababli kurslar ko‘p maqsadli, turli vazifali
bo‘ladi.
Ko‘p miqdordagi dasturlar va ularni
tatbiq etishga urinishlarni
ko‘rib chiqib, biz bu kurslar qurilishining asosiy yo'nalishlarini
ajratishimiz va ularni mohiyatiga qarab, sinflarga bo‘lishimiz mumkin.
1. INTEGRATIV TA’LIMNING SINFLARGA BO‘LINISHI
Ularni yana universal yoki bir necha asosiy tizim kurslarini
alm ashtiruvchi um um iy, deb ham atash m um kin. M asalan,
o ‘qish, tabiat, rasm darslarini bitta umumiy darsga birlashtirish.
O datda, bunday kurslarning mualliflari
tabiiy fanlar m a-
teriallarini birlashtirib, ularni bir m a’lum tizimga keltirishadi va
o ‘z kurslarini integrativ yoki kompleks (umumiy), deb ataydilar.
K o‘rinib turibdiki, boshlang‘ich ta ’lim
tizimidagi tabiiy fanlar
5
materiallarini berishda to ‘g‘ri ketma-ketlikka faqat darslar tuzili-
shini saqlab qolibgina erishish mumkin. Ba’zi e ’tiborli olimlar
ta ’kidlaydilarki, bu a n ’anaviy maktablarda ham tabiiy fanlarni
ketma-ket o ‘rganish yo‘li bilan ham hal qilinmoqda.
Bir qator
olimlar boshlangbich ta ’limga ham darslarga ajratib o ‘qitish an ’ana-
lari tarqalgan, deb hisoblashadi.
Tabiiy fanlarni o ‘qitishning tizim bo‘yicha davom ettirishni
bekor qilish va soddalashtirish uchun ko‘pgina mualliflar gu-
m anitar sinflar uchun umumlashtirilgan kurslar (darslar)
taklif
qilishadi. Bularga umumiy tushunchalar beruvchi, bolalarda ta
biiy fanlarni o ‘rganishga qiziqish uyg‘otish vazifasini bajaruvchi,
tabiat haqida qiziqarli ko‘rinishda hikoya qiluvchi boshlang‘ich ta
biiy fanlar kurslari (masalan, boshlang‘ich sinflardagi «Tabiat-
shunoslik») kiradi.
