Gegel falsafadagi uslubni mazmun harakatining shakli sifatida
ko’rsatadi. Ta'lim jarayonida turli xil mantiqiy tizim lar orqali
o ’qituvchi va u bilan birgalikda o ’quvchilar o ’z bilim,
qobiliyat va
ko ‘nikm alarini deduksiya, induksiya, sintez, um um lashtirish,
aniqlashtirish, taqqoslash shaklida ifodalashadi.
Barcha mantiqiy jarayonlar uslubning mazmun bilan uzviy
bogdatigan ichki tom onini tashkil qiladi. Boshlang‘ich
sinflarda
o ’quv jarayoni foydalanilayotgan usul, uslub va shaklarining turli
tumanligi bilan ajralib turadi.
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan yangi o ‘quv rejalari va
dasturlariga o ’tish davrida jamiyat va atrof-m uhit o ‘rtasidagi alo-
qalarni uyg’unlashtirish, atrof-m uhitga jiddiy munosabatni o ‘r-
natish va shakllanish masalalari muhim ahamiyat kasb etadi.
A trof-m uhitga jiddiy m unosabatlar poydevori boshlang’ich
sinflarda o brgatiladi. Shuning uchun iqtisodiy ta’limning natijasi
maktab ta ’limning birinchi bosqichiga bog'liq.
Yangi psixologik-
pedagogik tadqiqotlar kichik yoshdagi maktab o ’quvchilarining
bilish faoliyatlari cheklanganligi haqida ilgarigi tushunchalarni
ko’rib chiqishga imkon beradi. Bu boshlang‘ich iqtisodiy ta ’limning
barcha tarkibiy qismlarini o bzgartirish va yangilas’nga asos yaratadi.
Boshlang’ich sinf o ’quvchilarining yosh xususiyatlariga javob
beradigan va dars talablariga mos keladigan maqsadni aniqlash
bunday yangilanishning asosiy masalasidir.
X IX —XX asrlar o ra lig 'id a pedagogikada kichik m aktab
o ’quchilarining tabiiy muhit bilan tanishtirishning
integratsiya-
lashgan kursini yaratish fikri paydo bo’lgan. Bu fikr A.Y. Gerd,
D.N. Kaygorodov, A.P. Pavlov nomlari bilan bog‘liq bo‘lib, ular
boshlang’ich maktabga atrofdagi jonli va jonsiz dunyo haqidagi
bodinmagan kursni kirgizishni talab qilishdi.
Integratsiyalashgan ta'lim -tarbiya, fanlararo aloqalarning ay-
rim jihatiari m ashhur pedagoglarning (Y. Komenskiy, D. Lokk,
I. Gerbart, M. Pestalossi, K. Ushinskiy va boshq.), didaktiklar-
ning (I.D. Zverev, M.A. Danilov, V.N. Maksimova, S.P. Baranova,
M.N. Skatkin va boshq.), psixolog olim larning (E.N . Kabanova-
M eller, N .F . T alizin a, Y.A.
Sam arina, G .l. Vergeles), medist
olimlarning (M .R. Lvov, V.G. Goreskiy, N .N . Svetlovskaya,
Y.M. Kolagin, G .N . Pristupova) ishlarida ko’rib chiqilgan.
Bir qator ishlar boshlang‘ich ta ’limdagi fanlararo va fanlar
ichidagi aloqalarga bag’ishlangan. Bu m uam m olar o ‘quv fanla-
rini integratsiyalashga o ‘tishning yaqin rivojlanish zonasidir.
14
(T. G. Raizayeva, G. N. Akvileva, D. I. Troytap, G. V. Baltukova,
N. Y. Velenkin, N. M. D rujnina, T. S. N azarova, I. K. Blinova,
R. G. Matushova.)
Boshlang‘ich maktab fanlarining
integratsion aloqalari kam
ishlab chiqilgan b o ‘lib, qarama-qarshi ifodalangan. Bu aloqalar-
ning mohiyati haqida olimlar orasida qarama-qarshiliklar ko‘p.
Integratsiya atama va uslubiy nuqtayi nazardan hodisa sifatida
nima ekanligini ko‘rib chiqaylik.
Intergratsiya lotincha
integratio —
tiklash, to ‘ldirish,
integer —
butun so‘zidan kelib chiqqan. Bu borada ikki tushunchaga egamiz:
1. Tizim, organizmning alohida tabaqalashtirilgan qism va va-
zifalarning bog‘liqlik holatini bildiruvchi tushuncha va shu holatga
olib boruvchi jarayon.
2. Tabaqalashtirish jarayonlari bilan
birga amalga oshirilayot-
gan fanlarni yaqinlashtirish jarayoni.
Differensiatsiya fransuzcha
