Baxtimizga bor bo‘ling,
Vatan mehribonlari,
Saodat soqchilari,
Tinchlikning posbonlari.
She’m i to ‘xtamlariga rioya qilib, ifodali o ‘qishga tayyorlaning.
4 -sin f
matematika
darsligini ko‘rib chiqsak, bunda m ate-
matik
atam alar orqali, o ‘lchov birliklari, masalalar, amalni og‘-
zaki bajarish orqali nutq o ‘stirish jarayoni ro‘y beradi.
«Ikki xonali va uch xonali songa ko‘paytirish» mavzusidagi
930-mashqda 36 ni 47 ga qanday ko‘paytirilganiga tushuntirish
berilgan.
Tushuntirish: 36 ni 47 ga ko'paytirish kerak. Ko‘paytiramiz.
36 ni 7 ga birinchi to ‘liqsiz ko‘paytma 252 ni hosil qilamiz.
K o ‘paytiram iz: 36 ni 40 ga, ikkinchi toTiqsiz ko‘paytm a
1440 ni hosil qilamiz.
ToOiqsiz ko‘paytmalami qo‘shsak, ko‘paytma 1692 hosil bo‘ladi.
Tabiatshunoslik darsida,
y a ’ni 4-sinfning tabiatshunoslik
darsligida bir qancha 0 ‘zbekistonning geografik o‘rni, o ‘rmon-
lari,
hayvonot olami, yerosti qazilma boyliklari haqida matnlar
berilgan bo‘lib, bolalar bu m atnlam i o ‘qib, gapirib berish davo-
mida nutq o ‘stirish jarayoni ro ‘y beradi.
Jonajon o4kamiz Oizbekiston
0 ‘zbekiston 447,1 ming km2 yer maydonini egallaydi. U g‘arb-
dan sharqqa to m o n 1400 km .ga, shim oldan janubga tom on
925 km.ga cho‘zilgan. 0 ‘zbekistonning eng yaqin qo‘shnilari ja-
nubi-g‘arbda Turkmaniston,
janubi-sharqda Tojikiston, shimoli
sharqda Qirg‘iziston. Bu respublikalarning tabiati, yer yuzasi-
ning shakli, ob-havo sharoiti, o ‘simliklari va hayvonlari jihatidan
bir-biriga o ‘xshash. 0 ‘zbekistonning shimolida juda katta yer may
donini egallaydigan Q ozog‘iston joylashgan. Bu respublikalar
Markaziy Osiyo degan umumiy nom bilan atalib kelinmoqda.
0 ‘zbekiston janubdan Afg‘oniston bilan chegaradosh.
Chegaralar
xaritada shartli belgilar bilan ifodalanadi.
Shu kabi
odobnoma
darsida ham bir qancha odob-axloqqa oid
m atnlar, she’rlar, hikoyalar, hikm atli so‘zlar berilgan b o ‘lib,
bulam i ham o ‘quvchi o ‘qish, gapirish jarayonida nutq o ‘stiradi,
bulaming barchasi integratsiyadir. 4-sinf «Odobnoma» darsligidagi
«Umr o ‘tib borar misoli ertak» she’rida shunday satrlar bor:
37
Um r o ‘tib borar misoli ertak,
Ertaning ketidan kelib qolar shorn,
Faqat g‘aflat ichra yotmagin yurak,
Qaytib
kelmas sira bu yoshlik ayyom,
Payt kelar, va’daning qimmati qolmas,
M uhlat bermas u dam toflgan paymona.
0 ‘tgan bir oningni qaytara olmas,
Na ko‘z yosh, na afsus va na bahona...
(Abdulla Oripov)
Axloqiy tarbiya —
ijtimoiy ong shakllaridan biri bo‘lib, muay-
yan jamiyatda yashovchi kishilar amal qilishi zarur boflgan m a’lum
xatti-harakat qoidalari yig'indisi. Axloq-odob tarbiyasi milliy-
m a’naviy, umuminsoniy qadriyatlar asosida amalga oshiriladi.
Axloqiy tarbiyaning vazifasidan biri — ongli intizom boflishidir.
A bdulla Avloniy «Intizom deb q ilad u rg ‘on ibodatlarim izni,
ishlarimizni har birini o ‘z vaqtida tartibi ila qilmoqni aytilur. Agar
yer yuzida intizom bo‘lmasa edi, insonlar
bir daqiqa yasholmas
edilar», deb ta ’kidlaydi. Demak, asosan, odobnom a darslarida
axloqiy tarbiya berib, bilim, ko‘nikma, malaka hosil qilinsa, boshqa
fanlarda uni mustahkamlab to ‘ldirib boriladi.
Masalan, 3-sinfning «Odobnoma» darsida 4-darsning mavzusi
«Qarilik — donolik» (1 soatli) berilgan. Bu darsda o'qituvchi
«Qobusnoma» kitobini ko‘rsatib, undan qariyalar haqida, «Qarilik
va yigitlik sifati zikrida» bobi o ‘qib beriladi va muhokama etiladi.
Xalq maqollaridan misollar keltirib, axloqiy tarbiya beriladi.
O'qish
darsligining deyarli ko‘p
mavzulari axloqiy tarbiyaga
qaratilgan. 4-sinfning o ‘qish darsligida «Salomlashish odobi» de-
gan mavzu bor. Bunda: Salom — salomatlik m a’nosini ifodalaydi.
Agar sendan necha mavridda salomlashish kerak, deb so‘rashsa,
yetti holatda, deb javob bergin. A w alo, yoru do ‘stlami, katta-
kichiklarni, aka-ukangni ko'rganda salom berishing lozim...
Ikkinchi,
jam oat joylariga borganingda salom berishing kerak.
Uchinchi,
biron xonadonga borsang, u yerga salom berib kirgin.
To ‘rtinchi,
bir yerda jam bo ‘lib o ‘tirgan kishilar davriga kir-
sang salomlashgin. Kishilar huzuridan turayotganingda ham sa-
lomlashishni unutm a, uni hayrlashish salomi deyiladi.
Oltinchi,
maqbaraga, qabristonga borsang, salom ber.
Yettinchi,
o ‘z xonadoningga salom berishni kanda qilma.
38
Ona tili
darsligida ham k o ‘p
m ashqlar axloqiy tarbiyaga
qaratilgan. 4-sinf ona tili darsligini olsak, «Olmosh so‘z turku-
midir» mavzusida 269-mashqda: olm oshlarni topib, o ‘zi bog‘-
langan so‘z bilan birga ko‘chiring. 0 ‘qituvchi bu she’rni o ‘qib
berar ekan, axloqiy tom onlarini ochib berishi kerak.
Axloqiy tarbiya
