2.2-жадвал
Республика ва Қашқадарё вилояти бўйича мева етиштириш
кўрсаткичлари ўзгариши динамикаси
(барча тоифадаги хўжаликларда)
2
Кўрсаткичлар
Йиллар бўйича
2020
йилда
2005
йилга
нисбата
н, (%)
2005 2010 2015 2016 2017 2018
2019
20202
М
2020
Р
е
с
п
убл
и
к
а
бў
й
и
ч
а
Экин
майдони,
(минг га)
208,2
235,3
266,4
279,6
284,3
285,1
291,3
299,6
143,90
Ялпи ҳосил,
(минг тонна)
1297,
9
2178,
8
3412,
8 3760,2 3735,0 3677,9
3932,
5 3996,6 307,93
Ҳосилдорлик
,
(ц/га)
62,3 92,6 128,1 134,5 131,4 129,0 135,0 133,4
214,13
Қ
аш
қ
а
д
а
р
ё
в
и
л
о
я
т
и
бўй
и
ч
а
Экин
майдони,
(минг га)
17,3 18,2 19,6 21,1
22,1
22,6 23,3 24,6
142,20
Ялпи ҳосил,
(минг тонна)
130,9 154,3 160,2 176,3 180,1 182,4 227,2 242,6
185,33
Ҳосилдорлик
,
(ц/га)
75,6 84,7
81,7 83,3
81,4 80,7 97,5
98,6
130,42
Қашқадарё
вилояти
(%) 121,3
5 91,47 63,78 61,93 61,95 62,56 72,22 73,91
х
2
Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмитаси маълумотлари асосида муаллиф томонидан
ишлаб чиқилган
.
656
ҳосилдорлиги
республика
кўрсаткичига
нисбатан
(+, -)
13,3 -7,9
-46,4 -51,2
-50 -48,3
-37,5-34,8
х
Қашқадарё вилояти боғдорчилигидаги республика кўрсаткичларига
нисбатан
пастроқ
ҳосилдорликнинг
асосий
сабаблари
таҳлилларимиз
кўрсатишича асосан қуйидагилардан иборат:
-
боғдорчилик соҳасидаги фермер ва деҳқон хўжаликлари аксарият
ҳолларда маданий деҳқончилик ҳудуларидан узоқда, тоғли ва тоғ олди
ҳудудларида ташкил этилганлиги вақт сарфи, транспорт муаммосини пайдо
қилиши боғдорчилик соҳасига инвестиция жалб қилишни сусайтиради;
-
боғдорчилик асосан қўл меҳнатини кўп талаб қиладиган соҳа бўлиши
билан бирга, тоғли ҳудудларда боғ яратиш, унга ишлов бериш, бу жараёнда
механизация воситаларидан фойдаланиш янада қийинлашади;
-
боғдорчилик соҳасини ривожлантириш сўнгги 3-4 йил давомида
жиддий эътибор қаратишлиши, боғ барпо этиш ва эски боғларни тиклаш
жараёнига жалб қилинган инвестициялар фақат маълум муддат ўтгандан
сўнггина қайтим бера бошлаши туфайли яқин йилларда вилоятда кескин сифат
ўсиши кутилади;
-
вилоятда боғдорчилик соҳаси аксарият ҳолларда тоғ олди ва тоғли
ҳудудларда, лалми деҳқончилик қилинадиган массивларда жойлашганлиги
сувдан фойдаланиш масаласини мураккаблаштиради. Бундай ерларда сув
танқислиги масаласи мавжудлигини кузатиш мумкин;
-
вилоятдаги мавжуд боғларнинг кўпчилик қисми сув етишмаслиги
ҳисобига нобуд бўлмоқда. Чунки, аксарият боғдорчилик ҳудудларидаги
боғларга сув етказиб беришда насослардан фойдаланилади. Шу боисдан сув
танқислиги билан бирга, насослардан фойдаланиш билан боғлиқ сарф
ҳаражатлар (ёқилғи-мойлаш материаллари, электр энергияси) юқорилиги ҳам
сув таъминотига ўзининг салбий таъсирини кўрсатмоқда.
Умуман олганда сабзавотчилик ва боғдорчилик соҳасида миқдор
657
жиҳатидан амалга ошаётган ижобий силжишларнинг гувоҳи бўлиш мумкин.
Масалан, вилоятда 2000-2018 йиллар давомида сабзавот экин майдонлари ва
шунингдек жами экин майдонлари таркибида сабзавот экинлари майдонлари
салмоғи ўсиб борганлиги бунинг исботи ҳисобланади (2.3-жавдал).
Жумладан сабзавот экинлари майдони салмоғи 2000 йилда жами экин
майдонлари такрибида 4,5 фоизни ташкил қилган бўлса, 2018 йилга келиб 7,3
фоизни ташкил қилган. Бу вилоятнинг сабзавотчилик соҳасини ривожлантириш
борасидаги имкониятларидан кенгроқ фойдаланиш имконияти яратиб беради.
Шу билан биргаликда боғлар таркибида ҳосилга кирган боғлар салмоғи ҳам
ошиб бориши боғдорчилик тармоғига киритилган инвестициялар қайтимини
тезлаштирувчи муҳим омил ҳисобланади.
Мева-сабзвотчиликда ҳосилдорликни ошириш иқтисодий самарадорликни
таъминлашдаги асосий йўналишлардан бири бўлиб, мамлакат миқёсида ва
хўжалик
юритувчи
субъект
миқёсида
бажариладиган
қатор
муҳим
тадбирларнинг натижаси сифатида намаён бўлади. Бундай тадбирларнинг энг
муҳимлари қаторига селекция ишларини рағбатлантириш, хўжалик юритувчи
субъектларнинг моддий-техник таъминотини йўлга қўйиш, агротехник
тадбирларини ўз вақтида сифатли амалга ошириш, тупроқ шароити ва иқлим
хусусиятларига экинларни жойлаштириш кабиларни киритиш мумкин.
Ҳозирги кунда Ўзбекистон экспорт салоҳиятида қишлоқ хўжалигининг,
айниқса, мева-сабзавот ва узум маҳсулотларининг аҳамияти жуда юқори.
Охирги пайтларда бу маҳсулотларни етиштириш, қайта ишлаш ва экспорт
қилиш бўйича бир қанча имтиёзлар мавжуд.
Мамлакатимизнинг
экспорт
салоҳиятидан
янада
тўлиқ
ва
самаралифойдаланиш учун қуйидагиларни таҳлил қилиш лозим:
- мева-сабзавот ва узум маҳсулотларни етиштириш, қайта ишлаш ва
экспорт қилиш бўйича Ҳукумат томонидан чиқарилган бир қанча қарорлар
ўрганиш;
658
- Ўзбекистонда мева-сабзавот ва узумни қайта ишлаш бўйича янги
корхоналар қуриш ва мавжудларини реконструция қилиш ҳамда қайта ишлаш
имкониятига эга бўлган қувватлар таҳлил қилиш;
- янги ва қайта ишланган мева ва сабзавот маҳсулотларини экспорт
қилишнинг
зарурлигини
асослаш
ва
уларнинг
молиявий
ҳолатини
мустаҳкамлашда ташқи савдо компанияларини таҳлил қилиш лозим.
|
