30
5 - AMALIY MASHG’ULOT.
ELEKTR STANSIYALAR POG‘ONASIDAGI ENHATDA ELEKTR
ENERGIYA IS’TEMOINI HISOBLASH VA TAHLIL QILISH.
Istalgan murakkablikdagi pog‘onadagi ENHAT (“O‘zbekenergo” DAK,
MET, ETK, TET, PS, ES) bir xil sxema bo‘yicha quriladi.
Farqi konfiguratsiyada, texnik va dasturiy vositalar sonida ko‘rinadi.
“O‘zbekenergo” DAK sinfidagi korxona ENHAT bir qator o‘ziga xos
xususiyatlarga ega. Avvalo, uning yetarlicha
geografik keng tarqalganligi, chunki
“O‘zbekenergo” DAK sub’yekt hududiga (viloyat, respublika) xizmat ko‘rsatadi.
Bu shuni bildiradiki, ENHAT o‘zaro aloqa kommunikatsiyalari orqali hududiy
ENHAT ga (HENHAT) birlashtirilgan lokal tizimlardan (LENHAT) tashkil topadi.
“O‘zbekenergo” DAK tarkibiga PS, TET, ETK, MET va ES kabi bir necha
korxonalar kirishi mumkin.
“O‘zbekenergo” DAK uchun ENHAT muammolarini quyidagi bir necha
yo‘nalishlarga bo‘lish mumkin:
tizimlararo va davlatlararo oqimlar (peretoki) (FOREM
da hisoblashlarni
avtomatlashtirish);
ichki tizimli oqimlar (peretoki);
foydalanuvchilar (foydalanuvchilar bilan hisoblashlarni avtomatlashtirish).
Taqdim etilgan yo‘nalishlardan har biri o‘ziga xos xususiyatga ega, lekin
ularni tashkil etish umumiy prinsip asosida amalga oshiriladi.
Hisoblagichlarning asosiy qismi birinchi pog‘ona ma’lumotlarni yig‘ish
markazlari bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa kanallari orqali doimiy bog‘langan va
ENHAT ni tashkil etishning uchinchi usulidagi kabi berilgan so‘rov jadvaliga
muvofiq amalga oshiriladi. Ba’zi hisoblagichlar va birinchi pog‘ona ma’lumotlarni
yig‘ish markazlari orasida doimiy aloqa bo‘lmasligi mumkin, ular ENHAT ni
tashkil etishning uchinchi usulidagi kabi ko‘chma kompyuter yordamida
bajarilishi mumkin. Hisoblagichlardan birlamchi axborotlar birinchi pog‘ona
ma’lumotlarni yig‘ish
markazlari MO ga yoziladi, unda ma’lumotlarni qayta
ishlash ham amalga oshadi. Ikkinchi pog‘ona ma’lumotlarni yig‘ish markazlarida
axborotlarni qo‘shimcha birlashtirish va tizilmalashtirish, ularni ikkinchi pog‘ona
ma’lumotlarni yig‘ish markazlari MO ga yozish orqali amalga oshiriladi. ENHAT
ni bunday tashkil etish usulida MO sifatida ORACLE8.X ma’lumotlar omborini
boshqarish tizimidan (MOBT) foydalanish tavsiya qilinadi. Alfa MARKAZ
dasturiy kompleksining asosiy konfiguratsiyasi 4, 8, 16, 32 aloqa kanallari
bo‘yicha ma’lumotlarni parallel yig‘ishni tashkil etishga imkon beradi. 16, 32
kanallarda kommunikatsion server sifatida alohida EHM ni ishlatish zarur.
Aloqa kanallari ajratilgan,
kommutatsiyalanadigan, to‘g‘ri ulanishli bo‘lishi
mumkin.
Har
bir
kanalning
parametrlari
liniyaning
turi
va
uning
xarakteristikalariga bog‘liq ravishda individual sozlanishi mumkin. Tizimda bir
necha kommunikatsion serverlar parallel ishlashi mumkin. Bunda ma’lumotlarni
yig‘ish tizimi barcha parametrlarining tavsifi, obyektlarning barcha elektr va
hisoblash sxemalarining tavsifi, shuningdek, barcha
birlamchi va hisoblash
31
ma’lumotlari faqat MO serverida va ma’lumotlarni yig‘ish markazi ilovalarida
saqlanadi. Ma’lumotlarni yig‘ish markazi faqat ma’lumotlarni yig‘ish va qayta
ishlashni amalga oshiradi.
Foydalanuvchilar AIJ lari ularga lokal tarmoq bo‘yicha ulanadi. Obyektda
hisoblagichlar soni uncha katta bo‘lmaganida birinchi pog‘ona ma’lumotlarni
yig‘ish markazi AIJ funksiyasini bajarishi mumkin. Birinchi pog‘ona
ma’lumotlarni yig‘ish markazlari ikkinchi pog‘ona ma’lumotlarni yig‘ish
markazlari bilan bog‘langan. Aloqa kanallari lokal tarmoq bo‘yicha ajratilgan,
kommutatsiyalanadigan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulanishli bo‘lishi mumkin. Ikkinchi
pog‘ona ma’lumotlarni yig‘ish markazi serveri birinchi pog‘ona ma’lumotlarni
yig‘ish markazi MO dan o‘rnatilgan jadvalga muvofiq zarur
axborotlarni avtomatik
so‘raydi. Hududiy taqsimlangan o‘rta va yirik quvvatli korxona yoki energetik
tizimi uchun ko‘p pog‘onali ENHAT ni tashkil etish quyidagi masalalarni
yechishga imkon beradi:
yetkazish/iste’mol parametrlarini aniq o‘lchash;
korxona va uning infratuzilmaviy elementlari (turar-joy va issiqlik
obyektlari, sexlar, bo‘linmalar) bo‘yicha energiya resurslarini kompleks
avtomatlashtirilgan tijorat va texnik hisobga olinishi;
elektr energiyasiga hisoblashni amalga oshirish
uchun shartnomalarni olib
borish va to‘lov hujjatlarini shakllantirish;
berilgan vaqt intervallarida (5 minut, 30 minut, zonalar, smenalar, sutkalar,
dekadalar, oylar, kvartallar va yillar) berilgan limitlar va quvvatni texnologik
cheklashlarga nisbatan hisobga olish nuqtalari va obyektlari bo‘yicha
energiya
iste’moli va elektr energiyasining sifat ko’rsatkichini nazorat qilish;
me’yoriy-ma’lumotlar axborotlarini olib borish;
elektr energiyasini hisobga olish va elektr energiyasining sifat ko’rsatkichini
nazorat qilish bo‘yicha ma’lumotlarni qayta ishlash va hisobotlarni shakllantirish;
energiya resurslarining nazorat qilinadigan parametrlarining
o‘zgarishlarini qayd etish, ularning energiya iste’molini hamda ishlab
chiqarish jarayonlarini tahlil qilish uchun absolyut va nisbiy birliklarda
baholash;
nazorat qilinadigan kattaliklarni ruxsat etiladigan qiymatlar oraliqlaridan
o‘zgarishlari haqida signalizatsiya (rang bilan, tovush bilan);
ma’lumotlarning to‘liqligini tahlil qilish;
obyektlarning elektr bog‘lanishlarini va ularning xarakteristikalarining
tavsifi;
kommunikatsiya va xarakteristika so‘rovlarini parametrlashtirish;
tizimni tahlil qilish;
yagona tizim vaqtini ushlab turish.
33
Ko‘rsatkich
+W,
kW∙s
- W,
kW∙s
∑W,
kW∙s
Q
I
,
kVAr
Q
II
,
kVAr
Q
III
,
kVAr
Q
VI
,
kVAr
∑Q,
kVAr
Elektr energiya
Generatsiya
Xususiy ehtiyoj
Texnologik
ehtiyoj
Keyingi
pog‘onaga uzatish
Hisobotni rasmiylashtirish
Hisobot – ishdan maqsad, laboratoriya natijalaridan (ishni bajarish tartibi
orqali aniqlanadigan ketma-ketlikda) tashkil topishi kerak.
Hisobotda quyidagilar keltiriladi:
laboratoriya stendining sxemasi;
laboratoriya stendi elementlarining pasport ma’lumotlari;
jadvallar ko‘rinishida keltiriladigan laboratoriya asosida aniqlangan
quvvatlar va energiyalar qiymatlari;
ish natijalarini tahlil qilish va xulosalar.
