Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet127/447
Sana15.07.2024
Hajmi9,47 Mb.
#267669
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   447
Bog'liq
Сборник готовый

F.Y. Saotov kafedrasi dotsenti
TDTU “Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti”
KORPORATSIYALARNING MOLIYAVIY AKTIVLARIDA INNOVATSION 
LIZINGI O‘RNI VA AHAMIYATI 
Lizing
 
- moliyaviy ijaraning alohida turi bo‘lib, unda bir taraf (lizing beruvchi) ikkinchi 
tarafning (lizing oluvchining) topshirig‘iga binoan uchinchi tarafdan (sotuvchidan) lizing 
shartnomasida shartlashilgan mol-mulkni (lizing ob’ektini) mulk qilib oladi va uni lizing oluvchiga 


193 
shu shartnomada belgilangan shartlarda haq evaziga egalik qilish va foydalanish uchun o‘n ikki oydan 
ortiq muddatga beradi. Bunda lizing shartnomasi quyidagi talablardan biriga javob berishi kerak: 
-
lizing shartnomasining muddati tugagach, lizing ob’ekti lizing oluvchining mulki bo‘lib 
o‘tsa; 
-
lizing shartnomasining muddati lizing ob’ekti xizmat muddatining sakson foizidan ortiq 
bo‘lsa yoki lizing ob’ektining lizing shartnomasi tugaganidan keyingi qoldiq qiymati uning 
boshlang‘ich qiymatining yigirma foizidan kam bo‘lsa; 
-
lizing shartnomasining muddati tugagach, lizing oluvchi lizing ob’ektini uning bozor 
qiymatidan past narxda evazini to‘lab sotib olish huquqiga ega bo‘lsa, bunda ana shu huquqni amalga 
oshirish kunidagi lizing ob’ekti qiymati asos bo‘ladi; 
-
lizing shartnomasi davri uchun lizing to‘lovlarining joriy diskontlangan (hisobga olingan) 
qiymati lizing ob’ektining lizingga topshirish paytidagi joriy qiymatining to‘qson foizidan ortiq 
bo‘lsa. Joriy diskontlangan (hisobga olingan) qiymat buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonun 
hujjatlariga muvofiq belgilanadi. 
Lizing uch taraflama (sotuvchi-lizing beruvchi-lizing oluvchi) yoki ikki taraflama (lizing 
beruvchi-lizing oluvchi) lizing shartnomasi bo‘yicha amalga oshiriladi. 
Lizing beruvchi va sotuvchi o‘rtasida ikki taraflama lizing shartnomasi tuzilayotganida 
qo‘shimcha ravishda lizing ob’ektining oldi-sotdi shartnomasi tuziladi. 
Tadbirkorlik faoliyati uchun foydalaniladigan iste’mol qilinmaydigan har qanday ashyolar, 
shu jumladan korxonalar, mulkiy komplekslar, binolar, inshootlar, uskunalar, transport vositalari 
hamda boshqa ko‘char va ko‘chmas mulk lizing ob’ektlari bo‘lishi mumkin. 
Kompaniyalar loyihani amalga oshirishda korxonaning xususiy mablag‘i etarli bo‘lmagan 
taqdirda innovatsion lizingdan foydalanish mumkin. Lizing kapital kuyilmalarni moliyalashtirishning 
an’anaviy bank krediti va xususiy moliyaviy resurslardan foydalanish usullariga muqobil bo‘lgan 
o‘ziga xos shaklidir. Lizing kompaniyasi, lizing oluvchi bilan tuzilgan shartnoma asosida, buyurtma 
berilgan qurilmalar, mashinalar, asbob 
-
uskunalar (shu jumladan import bo‘yicha olingan)ni 
ta’minotchi korxonalardan sotib oladi va ijaraga beradi. Lizing korxonalarga zarur jihozlarni yoki 
transport vositalarini bir vaktda katta miqdordagi xarajatlarsiz olish hamda ishlab chiqarish 
vositalarining ma’naviy eskirishi bilan bog‘liq yo‘qotishlardan xalos bo‘lish imkoniyatini beradi. 
Lizing bo‘yicha ijara to‘loviga shartnomada belgilangan normativlar bo‘yicha amortizatsiya 
ajratmalari, shuningdek, lizing kompaniyasining daromadi kiradi. Agar shartnomada, ijaraga berilgan 
mulklarga lizing kompaniyasi tomonidan xizmat ko‘rsatilishi belgilab qo‘yilgan bulsa, lizing 
bo‘yicha to‘lov miqdori xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq sarf-xarajatlar plyus shu summaga olingan 
foyda miqdoriga ortadi. 
- kelishuv ob’ektini topshirish, tashish, qabul qilib olish, o‘rnatish, xizmat ko‘rsatish va 
saqlash bo‘yicha tomonlarning xuquqlari va majburiyatlari
- lizing to‘lovlarining miqdori, ularni to‘lash muddatlari va tartibi; 
-lizing bo‘yicha shartnoma muddati; 
- mulkni sug‘urta qilish shartlari; 
- shartnoma muddati tugaganidan so‘ng tomonlarning xuquqlari; 
- shartnomani muddatidan oldin bekor qilish shartlari. 
Lizing bo‘yicha mulkni ijaraga olish uni sotib olishdan ko‘ra korxonaga qimmatga tushadi: 
lizing qiymatiga mulk baxosidan tashqari, lizing kompaniyasining daromadi va sug‘urta to‘lovlari 
qo‘shiladi. SHunday bo‘lsada, lizing bir qator afzalliklarga ega, jumladan: 
mashina va qurilmalarni vaktinchalik foydalanishga olish imkoniyati tug‘iladi; mulkni tulik 
sotib olishdan ko‘ra farqli ravishda mulk qiymatini birdaniga emas, balki qismlarga bo‘lib to‘lash; 
lizing kompaniyalari tomonidan moliyaviy va ayrim hollarda muhandislik-texnologik yordam 
olish hisoblanadi. 

Download 9,47 Mb.
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   447




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»

Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish