266
erishdi, Keyingi yillarda respublikada raqamli texnologiyalar eksportini oshirish, raqamli
texnologiyalar bilan bog‘liq biznes-modellarni rivojlantirishni rag‘batlantirish va sohaga
investitsiyalarni ko‘paytirish maqsadida innovatsion raqamli ekotizimning bir qator elementlari ham
yaratildi, startapekotizimi va startap-loyihalarni yaxshilash va ularni amalga oshirish bo‘yicha “IT
PARK” innovatsion markaz tashkil etildi va faoliyat yuritmoqda, dasturiy mahsulotlar va axborot
texnologiyalari texnologik parki, yetakchi xorijiy sheriklar bilan birgalikda
Webster universiteti
(AQSh), Inha universitetlari (Koreya Respublikasi) va Amiti (Hindiston) raqamli texnologiyalar
sohasida yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash uchun Ta’lim dasturlarini amalga oshirish
markazi ochildi. “Yashnobod” va “Xorazm” innovatsion texnoparklari faoliyatini amalga
oshirmoqda.
Raqamli iqtisodiyotning kelgusi davrida raqamli iqtisodiyotni (RI) rivojlantirish strategiyasi
va dasturlari davlat rahbarlari va ilmiy jamoatchilik e’tiborida bo‘lmoqda. So‘nggi yillarda raqamli
iqtisodiyot jadal rivojlanmoqda. Elektron tijoratning butun dunyo bo‘ylab faol o‘sish sur’atlarini
hisobga olgan holda, O‘zbekiston jahon bozorida elektron tijorat sohasida, xususan, xalqaro pochta
va kuryer yuklarini yetkazib berish sohasida faoliyat yuritayotgan mahalliy kompaniyalar
pozitsiyasini mustahkamlash uchun qo‘shimcha choralar ko‘rishi kerak. Mazkur sohani
muvaffaqiyatli va barqaror rivojlantirish va uning vakillari faoliyatining asosiy omillaridan biri,
tegishli professional mos muhit va infratuzilmani ta’minlashdan iborat. Ushbu infratuzilmani ijobiy
natijalarga erishgan va iste’molchilar ishonchini qozongan, hamda uzoq vaqt davomida mamlakatda
xalqaro pochta va kuryer junatmalarini etkazib beradigan manfaatdor, mas’uliyatli va tajribali
tashkilotlar tashkil qilishi mumkin.
So‘nggi yillarda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish bo‘yicha ko‘plab
tadqiqotlar olib
borilmoqda. Shunday qilib, Tafts universiteti (AQSh) qoshidagida Fletcher maktabi Mastercard bilan
hamkorlikda “2017-yilda raqamli evolyutsiya indeksi” tadqiqotini taqdim etdi. Kompaniyalar
mamlakatlar o‘zlarining raqamli iqtisodlarini rivojlantirish jarayonida erishgan yutuqlarini,
shuningdek, yangi imkoniyatlarning odamlarning kundalik hayotiga integratsiya qilish darajasini
tahlil qildilar. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish bo‘yicha etakchilar
Singapur, Buyuk Britaniya, Yangi Zelandiya, BAA, Estoniya, Gonkong, Yaponiya va Isroildir.
Ushbu mamlakatlardagi raqamli evolyutsiya darajasi rivojlanish vektorini tanlash uchun boshqa
mamlakatlarga namuna bo‘lib xizmat qiladi.
Rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirishning
aniqlangan muammolari tahlili asosida O‘zbekiston axborot texnologiyalari va kommunikatsiya
infratuzilmasining hozirgi holatini hisobga olgan holda raqamli iqtisodiyotni shakllantirishning
ustuvor yo‘nalishlari, raqamli iqtisodiyotning milliy institutlarini jadal rivojlantirish maqsadida zarur
tashkiliy, infratuzilma va normativ-huquqiy o‘zgarishlar taklif etildi. Raqamli iqtisodiyotning yangi
mahalliy institutlarini shakllantirishning hozirgi bosqichida mahalliy ishlab chiqarish tarmoqlari va
xizmat ko‘rsatish tarmoqlarini modernizatsiya qilish uchun asossiz ma’muriy to‘siqlarni barpo etishni
istisno qilish uchun ta’qiqsiz tartibga rioya qilish taklif etilmoqda Zamonaviy texnologiyalar davlat
boshqaruvining yuqori texnologiyali raqamli platformasi muhitini yaratishga imkon beradi, bu inson
omili va unga aloqador korruptsiya va xatolarni minimallashtirishni ta’minlaydi, statistik, soliq va
boshqa hisobotlarni to‘plashni avtomatlashtiradi, haqiqiy vaziyatni tahlil qilish asosida qaror qabul
qilishni ta’minlaydi.
Davlat xizmatlarini ko‘rsatish yagona raqamli bulut platformasi asosida, o‘zaro
hamkorlikning ochiq interfeyslari bilan quriladi va shu jumladan mustaqil 72 yetkazib beruvchilarga
ushbu platforma asosida ishlaydigan o‘z ilovalarini yaratish orqali fuqarolarning davlat bilan o‘zaro
hamkorligini kengaytirish imkonini beradi. Natijada yangi avlod iqtisodiyoti samaradorligini
quyidagilar yordamida oshirish mumkin:
• inson omilini minimallashtirish va kontaktsiz muloqot sxemasini yaratish orqali korruptsion
komponentni minimallashtirish;
267
• intellektual agentlarni soliqqa tortish, mas’uliyat, identifikatsiya qilish va boshqalar uchun
sub’ektlar bilan ta’minlash.; • soliq yukini individual hisoblash bilan “aqlli shartnomalar” tamoyili
bo‘yicha ishlaydigan intellektual agentlardan foydalanish orqali soliqqa tortishni optimallashtirish;
• byudjet xarajatlarining avtomatlashtirilgan ustuvorligi adaptiv
modelini joriy etish;
• tashabbus byudjeti modellaridan keng foydalanish, shu
jumladan, siyosiy qarorlarga ta’sir
qilish usuli sifatida;
• davlat xizmatlarini o‘zaro hamkor ochiq interfeyslarga ega bo‘lgan yagona raqamli
platforma orqali taqdim etish.
Iqtisodiyotning real sektorida raqamli texnologiyalarni rivojlantirish maqsadida quyidagi
tadbirlar amalga oshiriladi:
•
sanoat korxonalarida zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy qilish dasturlarini ushbu
korxonalarni texnologik qayta jihozlash dasturlari bilan uyg‘unlashtirish;
•
korxona ta’minotining barcha bosqichlarini avtomatlashtirish va boshqarishni ta’minlash,
shuningdek, bu orqali logistika va xarid xarajatlarini qisqartirish;
•
zamonaviy axborot tizimlari va dasturiy mahsulotlarni joriy etish hisobiga mahsulotlar va
xizmatlar sifatini yaxshilash, ularning tannarxini, ishlab chiqarishdagi to‘xtalishlarni
kamaytirish,
moliyaviy-iqtisodiy faoliyatning shaffofligini oshirish;
•
innovatsion avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari va dasturiy mahsulotlarni joriy etish
bo‘yicha normativ-huquqiy bazani takomillashtirish;
•
ishchi joylarni bosqichma-bosqich avtomatlashtirish hamda ishlab chiqarish jarayonlarini
robotlashtirish, shuningdek, sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish;
•
savdo hajmini oshirish va mijozlarga xizmat ko‘rsatishni yaxshilash maqsadida
buyurtmachilar (mijozlar) bilan o‘zaro munosabat mexanizmlarini takomillashtirish;
•
boshqaruv ma’lumotlarini qabul qilishni qo‘llab-quvvatlash tizimini, jumladan, real vaqt
rejimida biznes-tahlil tizimini joriy qilish orqali takomillashtirish;
•
2025 yilda korxona resurslarini boshqarish tizimini (ERP) joriy qilgan yirik xo‘jalik
yurituvchi subyektlarning ulushini 90 foizga yetkazish;
•
sanoat korxonalarida joriy etilayotgan ishlab chiqarish va boshqaruv jarayonlarini
avtomatlashtirish (ERP, MES, SCADA va boshqalar), robotlashtirish, «Buyumlar interneti», «sun’iy
intellekt» kabi texnologiyalarning dasturiy mahsulot qismini 2027 yilga kelib, apparat qismini esa
2030 yilga kelib davlat-xususiy sheriklik asosida mahalliylashtirish.
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun davlatxususiy sheriklik formatini yanada
rivojlantirish, ilmiy-tadqiqot va innovatsion siyosatni innovatsiyalarning o‘zgaruvchan tabiatiga,
shuningdek, ijtimoiy va global muammolarga ko‘proq moyil qilish, yangi bozorlarni rivojlantirish va
hamkorlik va qo‘shma ishlab chiqarish orqali qiymat yaratish muhim ahamiyatga ega. Davlat
fuqarolik jamiyatiga shaxsiy salohiyatni ro‘yobga chiqarish va o‘z hayotini boshqarish uchun yangi
imkoniyatlar taqdim etishi kerak. Buning uchun davlat boshqaruvi tizimini modernizatsiya qilishni
ta’minlash, foydalanuvchilarga qulay elektron hukumat xizmatlarini ishlab chiqish, davlat organlari
bilan oddiy va xavfsiz tarzda muloqot qilish imkoniyatini ta’minlash lozim.
