Mirxamidova Diloram Nigmatillayevna




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/447
Sana15.07.2024
Hajmi9,47 Mb.
#267669
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   447
Bog'liq
Сборник готовый

Mirxamidova Diloram Nigmatillayevna 
TDTU “Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti” kafedrasi dotsent v.b.
SANOAT KORXONALARI INNOVATSION FAOLIYATINI KUCHAYTIRISH 
KО‘RSATKICHLARI VA RAG‘BATLANTIRISH NATIJALARI
Milliy iqtisodiyotda bozor islohotlarini amalga oshirish sharoitlarida innovatsion 
kо‘rsatkichlar eng muhim raqobatli ustunlik sifatiga ega bо‘ladi, tarkibiy nisbatlarni innovatsion 
yо‘nalishda takomillashtirish esa davlat ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining maqsadli yо‘nalishlaridan 
biriga aylanadi. Bularning barchasi innovatsion faoliyatni davlat tomonidan qо‘llab-quvvatlash va 
uni rivojlantirish uchun kerakli shart-sharoitlarni yaratish, maqsadga yо‘naltirilgan va 
muvozanatlashgan innovatsiya siyosatini ishlab chiqish zaruratini belgilab beradi.
Innovatsion faoliyat motivatsiyasi - ishlab chiqaruvchini innovatsiyalarni yaratish va sotish 
yoki ularni xarid qilish va biznes jarayonida foydalanish yо‘nalishida faol bо‘lishga undayotgan 
ehtiyoj va rag‘batlar tо‘plamini ifodalaydi. Shuni hisobga olgan holda ishda uch turdagi rag‘batlar 
motivatsiyasi ajratib kо‘rsatilgan: 
- korxonalarning innovatsion faoliyati tashqi muhitini shakllantiradigan milliy iqtisodiyot 
darajasidagi innovatsion о‘zgarishlar motivatsiyasini birlashtiradigan makrodaraja; 
- iqtisodiyotning tarmoqlari va sektorlari darajasida innovatsion faoliyatni motivatsiya 
qilishni, mezodarajani raqobatning о‘sish sharoitida barqaror rivojlanish qobiliyati sifatida belgilash 
mumkin; 
- korxona va xodim darajasida innovatsion faoliyat motivatsiyasi, mikrodaraja xо‘jalik 
faoliyati yuritishning tashkiliy-iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnologik, marketing va boshqa 
vositalaridan samarali foydalanish hisobiga ta’minlanadigan raqobatli bozor sharoitlarida foydali 
xо‘jalik faoliyatini amalga oshirish qobiliyati sifatida aniqlanadi. 
Yuqorida bayon qilingan yondashuvlarni hisobga olgan holda, biz sanoat korxonalarining 
innovatsion faollik darajasidagi о‘zgarishlarni asoslab beradigan quyidagi asosiy sabablarini ajratib 
kо‘rsatishni taklif qilamiz: 
- innovatsion faollik darajasini о‘zgartirishga xizmat qiladigan eng muhim undovchi 
rag‘batlar tovar bozorlarida raqobatning о‘sish darajasi hisoblanadi. Tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri proporsional 
bog‘liqlik kuzatiladi. Raqobat darajasi qanchalik yuqori bо‘lsa, innovatsiyalarni amalga oshirishga 
intilish shunchalik katta bо‘ladi, va aksincha, raqobat darajasi qanchalik past bо‘lsa, innovatsiyalarni 
amalga oshirishga intilish darajasi shunchalik past bо‘ladi.
 
Aynan raqobat tovar ishlab 
chiqaruvchilarni raqobatchilar bilan taqqoslaganda bozorda yanada qulayroq joy egallashni 


127 
ta’minlash uchun о‘z faoliyatida ma’lum о‘zgarishlar, innovatsiyalar kiritishga majbur qiladi. 
Bunday holda, korxona raqobatli ustunlikni ta’minlaydigan samarali innovatsiyalarni amalga oshirish 
va faol innovatsion faoliyatni amalga oshirish yо‘li bilan bozorda yetakchi holatni egallashga intiladi; 
- innovatsion faollikni asoslab beradigan boshqa bir muhim sabab korxona va tashkilotlarning 
yuqori foyda meyori olishga intilish hisoblanadi. Innovatsiyalar innovatsion faoliyat natijasi sifatida 
ularni amalga oshirish tashabbuschisi bо‘lgan korxonalarga bozorda vaqtinchalik monopol holat 
egallashga imkon beradi (boshqa korxonalar shunga о‘xshash innovatsiyani amalga oshirish vaqtiga 
qadar), ya’ni narxlarni tartibga solish va oqibatda, qо‘shimcha foyda olish imkoniyati paydo bо‘ladi;
- innovatsion faoliyat va uni amalga oshirish natijasida olinadigan natija korxona faoliyati 
kо‘lamini oshirishga xizmat qiladigan asosiy vositalardan biri hisoblanadi.
Chet el olimlarining tadqiqot natijalarini tahlil qilish asosida korxonalarning innovatsion 
faoliyatiga tо‘sqinlik qiluvchi va osonlashtiradigan quyidagi omillar yig‘indisini keltirib о‘tish 
mumkin. Ushbu jadvalning ijobiy tomoni sifatida innovatsiya sohasiga ta’sir kо‘rsatadigan 
omillarning keng doirasi e’tiborga olinishi, salbiy tomon sifatida esa kо‘rib chiqilayotgan iqtisodiy 
tizim darajasiga qarab yuqorida aytib о‘tilgan omillarning bо‘linishi mavjud emasligini kо‘rsatish 
mumkin. Ushbu masalani yoritishda turli mualliflar sanoat korxonalarining innovatsion faolligiga va 
amalga oshirilayotgan innovatsion loyihalarga ta’sir etadigan turli muammolar va omillarni ajratib 
kо‘rsatadi, bu esa ushbu faoliyatning samarali motivatsiya tizimlarini barpo etish uchun asos bо‘lishi 
lozim. 

Download 9,47 Mb.
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   447




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish