II. Kasb-hunarga yo’naltirishning maqsadi, vazifalari va asosiy tamoyillari Kasb-hunarga yo’naltirish – umuminsoniy madaniyatni shakllantirish
jarayonining tarkibiy qismlaridan biri sifatida yosh avlodni kasbiy tiklanishi, tabiat
in`om etgan (tug`ma) qobiliyatlarini rivojlantirishda ko’maklashish, insonga kasbiy
o’zligini anglashiga yordam beruvchi maxsus chora – tadbirlar majmuasi bo’lib,
uning imkoniyat va ehtiyojlarini hisobga olgan holda, bandlik va maqbul ta`lim
turini tanlash ishlarida, turli xil malakali kasb mutaxassislariga bo’lgan ehtiyojlarda
jamiyatning g`amxo’rligi sifatida namoyon bo’ladi.
Kasb-hunarga yo’naltirish ishining bosh maqsadi o’ziga xos usullar
yordamida mutaxassisning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini kuchaytirish va
123
aholining samarali bandligini oshirishga erishishdan iborat.
Kasb-hunarga yo’naltirishning asosiy maqsadi – yosh avlodni ongli va
mustaqil ravishda kelgusi ta`lim yo’nalishini (akademik litsey yoki kasb – hunar
kolleji) tanlashiga yoki shaxsning psixofiziologik xususiyatlari, qiziqishi,
qobiliyati, moyilliklari va jamiyatning kadrlarga bo’lgan ehtiyojidan kelib chiqqan
holda mehnat qilish sohasini tanlashga tayyorlashdan iborat.
Kasb-hunarga yo’naltirigp quyidagi ikki asosiy vazifani hal qilishga
qaratilgan:
- mehnat imkoniyatlarini oqilona taqsimlash va foydalanish hisobiga
mamlakatning iqtisodiy salohiyatini mustahkamlash;
- shaxsni ijtimoiy va iqtisodiy himoyalash, chunki o’z qiziqishlari, moyillik va
imkoniyatlariga mos kelgan kasbni tanlagan inson ham kasbiy, ham moddiy
jihatdan tezroq uni o’zlashtiradi va sezilarli natijalarga erishadi.
Kasb-hunarga yo’naltirish ishining pirovard natijasi ijtimoiy- iqtisodiy omil
bo’lib, shaxsga ham, davlatga ham real foyda keltiradi.
Kasb-hunarga yo’naltirishda quyidagi tamoyillar asos qilib olingan:
- kasb-hunarga yo’naltirish xizmatlarining majmuaviy xarakterdaligi;
- iqtisodiy rivojlanish va mehnat bozorini o’rganish va prognoz qilish orqali
jamiyat va shaxs qiziqishlarini muvofiqlashtirish;
- shaxsni kasb-hunarga yo’naltirish va psixologik-pedagogik tashxis qilish
shakli, uslublari va vositalarining ilmiy asoslanganligi;
- O’zbekiston fuqarolarining va (lozim bo’lganda) boshqa davlat
fuqarolarining o’qish, ish joyi, yoshi, jinsi, millati va diniy dunyoqarashidan qat`iy
nazar kasb-hunarga yo’naltirish xizmatlaridan foydalanishga teng huquqligi;
- kasb tanlash yoki almashtirish, ta`lim turi va ishga joylashish
imkoniyatlariga nisbatan kasbiy va boshqa axborotlarning tushunarliligi;
- umumiy o’rta ta`lim maktab o’quvchilariga psixologik-pedagogik va
kasb-hunarga yo’naltirish xizmatlarini ko’rsatishning majburiyligi va bepulligi,
aholining boshqa guruhlariga davlat darajasida kafolatlangan kasbiy tashxis va
maslahat berishning ixtieriyligi;
124
- kasbiy tanlov, tashhis va maslahat xulosalarining ob`ektivligi, maxfiyligi va
tavsiyaviy xarakterda ekanligi;
Kasb-hunarga yo’naltirish ishlarining asosiy ob`ekti:
umumiy o’rta ta`lim maktablarining 1 – 9 sinf o’quvchilari;
oliy o’quv yurtlari talabalari va o’rta maxsus, kasb – hunar ta`limi
muassasalarining o’quvchilari;
band bo’lmagan aholining turli guruhlari;
ishdan bo’shashi kutilayotganlar;
ish qobiliyati cheklangan shaxslar.
