|
J. S. Salimov, N. B. Pirmatov
|
| bet | 117/172 | | Sana | 30.11.2023 | | Hajmi | 3,86 Mb. | | #108639 |
Bog'liq J. S. Salimov, N. B. PirmatovAlstom,
|
Vestin-
|
Toshiba
|
Eiek-
|
UETM,
|
Generatorlarning
|
Fransiya
|
gtuiz,
|
Xitachi
|
trosiia.
|
Rossiya;
|
turi
|
|
AQSH
|
|
Rossiya
|
Simetts
|
|
|
|
|
|
FRG
|
Quvvati, MV-A/MW
|
500 / 475
|
615/600
|
700/630
|
711/640
|
353/300
|
Aylanish chastotasi. ayl/min
|
200
|
72
|
112.5
|
142.8
|
200
|
Kuchlanishi. V
|
15
|
15
|
18
|
15,75
|
15.75
|
Stator chulg'amini
|
|
|
|
|
|
sovitish sistemasi
|
havo
|
havo
|
havo
|
suv
|
suv
|
Rotor chulg'amini sovitish
|
|
|
|
|
|
sistemasi
|
havo
|
havo
|
havo
|
havo
|
suv
|
Quvvat koeffitsienti
|
0.95
|
0.95
|
0.9
|
0.9
|
0.85
|
FIK. %
|
-
|
98.37
|
98
|
98.3
|
98.3
|
25.1-jadvalga izoh\ “ - ” ishora ma'lumot noma'lum ekanligini bildiradi.
Sinxron kompensatorlari. Hozirgi vaqtda Rossiyada vodorod bilan sovitiladigan quwati 160 MV Abo‘lgan sinxron kompensatorlarini ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan. Suv bilan sovitiladigan 350 MV-A quwatli sinxron kompensatorlarni ishlab chiqarish bo‘yicha tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Shvetsiyadagi firmalardan birida suv bilan sovitiladigan quwati 345 MV A, aylanish chastotasi 900 ayl/min boMgan sinxron kompensator yaratilgan.
Nazorat savollari:
Bo ‘ylama va ko'ndalang o ‘qlari bo ‘yicha qo‘zg‘atiladigan sinxron mashinalaming tuzilishi va ishlash prinsipini tushuntirib bering.
Asinxronlashtirilgan sinxron mashinaning tuzilishi va ishlash prinsipi qanday?
0‘ta o‘tkazuvchan chulg'amli sinxron mashinaning tuzilishi va o‘ziga xos xususiyatlari qanday?
Katta quvvatli istiqbolli sinxron mashinalar haqida ma 'lumot bering.
BOB. MAXSUS MAQSADLI SINXRON
MASHINALAR. SINXRON MASHINALARNI
ISHLATISHGA OID AMALIY MASLAHATLAR
Induktorli generatorlar
Induktorli generatorlar sinxron generatorning ko‘rinishlaridan biri hisoblanib, juda katta chastotali EYK ga ega bo‘Iadi. Yuqori chastota (1000-h 10000 Hz) xo‘jalik turlarining ko‘pgina sohalarida, shuningdek, induksion qizdirishda, metallarni elektr yoyi bilan eritishda, elektr payvandlashda, detallami yuqori chastotali elektr energiya bilan qizdirib ishlov berishda, yuqori tezlikli elektr yuritmalarida va boshqalarda ishlatiladi.
An'anaviy sinxron generatoming yakor chulg‘amida hosil bo‘ladigan EYK ning chastotasi f = pn / 60 bilan aniqlanadi. Chastota f ni, aylanish chastota n ni oshirish hisobiga ko‘paytirish mumkin, lekin uni rotoming mexanik mustahkamligi cheklab qo‘yadi. Jufl qutblar sonini ko‘paytirib, chastotani oshirishda esa qutb bo‘linmasining oMchamlari o‘zgaradi. Shuning uchun an'anaviy konstruksiyali sinxron generatorlar f < 400 Hz bo'lgan chastotalarda ishlab chiqariladi. Yuqori (f > 400 Hz) chastotalarni olish uchun esa induktorli generatorlar ishlatiladi.
26.1-rasm. Katta quwatli TBBseriyali turbogeneratorningqo‘zg‘atgichi sifatida ishlatiladigan quvvati 2700 kVA bo'lgan uch fazali kontaksiz yuqori chastotali induktorli generator (a) (bunda: 1 — stator; 2 — rotor; 3 — gaz sovitgich) va uning elektromagnit sxemasi(b) (bunda: 1 - l', 2-2', 3-3' — qutblar; 4 — yakor chulg‘ami; 5 — rotor; 6 — qo‘zg‘atish chulg‘ami).
lnduktorli generatorlar katta quwatli sinxron generatorlar uchun qo‘zg‘atgich bo‘lib ham xizmat qiladi. Masalan, quwati 2700 kV A boMgaii uch fazali kontaksiz induktorli generator (26.1 ,a-rasm) katta quvvatli TBB seriyali turbogeneratorlarning qo‘zg‘atgichi sifatida qoMlaniladi. Bu generator ishlab chiqargan katta chastotali EYK to‘g‘ri!agich orqali o‘zgarmasga aylantirilib turbogeneratorning qo‘zg‘atish chulg‘amiga beriladi.
Induktorli generatorning statori alohida poMat plastinalardan yig‘iladi. Stator poMat o‘zagi pazlarida chulg‘amlar joylashtiriladi. Pazlar ochiq yoki yarim yopiq shaklda boMadi. Rotor poMat o‘zagi alohida- . alohida plastinalardan yigMlib, undagi pazlarga hech qanday chulg‘am oTnatilmaydi, shuning uchun ham induktorli generatorlar kontaktsiz hisoblanadi.
Statorda yakor chulg‘ami va qo‘zg‘atish chulg‘ami joylashtiriladi. Yakor chulg‘ami stator poMat o‘zagi tishlariga oTaladi. Qo‘zg‘atish chulg‘ami esa har xil joylashishi mumkin. Qo‘zg‘atish chulg‘amining joylashrshiga qarab induktorli generatorlar bir xil qutbli va har xil qutbli turlarga boMinadi.
Har xil qutbli generatorlarda qo‘zg‘atish chulg‘amining g‘altagi statordagi katta pazlarda joylashtiriladi (26.1,6-rasm) va har xil qutblar ketma-ket keladi. Shuning uchun ham bunday generatorlarga har xil qutbli generatorlar deyiladi. Bularda qo‘zg‘atish chulg‘amining magnit oqimi stator va rotor paketlarining bir xil ishorali qutbidan boshqa ishorali qutbiga o‘tadi.
Induktorli generatorlarda stator va rotor tishlari maMum bir nisbatda boMadi:
Z = 2 ■ Z2 • m ■ q , (26.1)
bu yerda: m — fazalar soni; q — bir qutb va bir fazaga to‘g‘ri keluvchi pazlar soni.
Stator va rotorda tishlar boMganligi sababli, magnit oqimi qutb boMinmasida bir xilda tarqalmaydi. Uning ko'proq qismi rotor tishi stator tishi ostiga to‘g‘ri kelgan qismida joylashsa, oqimning kam qismi esa rotor pazi stator tishi ostiga to‘g‘ri kelgan joyda boMadi.
Magnit induksiya o‘zgarmas va o'zgaruvchan tashkil etuvchilardan iborat boMadi. Uning o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi V5_ yakor chulg'amlarida EYK ni hosil qiladi. Bu EYK ning davri rotoming tish bo‘linmasi bo‘yicha burilishga bogMiq boMib, chastotasi quyidagicha topiladi: f, = z2 n/ 60. (26.2)
Uch fazali induktorli generatorda yakor chulg‘amining har qaysi fazasiga stator qutblarining bitta jufti to‘g‘ri keladi. Qo‘zg‘atish chulg‘ami ikki qutbli magnit maydonni hosil qiladi, ya'ni bu chulg‘am paydo qilgan har qaysi qutb statorning uchta qutbidan tashkil topgan (uch qismga bo‘lingan). Stator qo‘shni qutblarining tishlari rotor tishlariga nisbatan 1/6 tish bo'linmasiga siljigan, shuning uchun rotor 1/6 tish bo'linmasiga burilganda magnit oqirhning maksimumi bitta qutbdan boshqasiga ko‘chadi. Rotor aylanganda yakor chulg‘amining har bitta fazasida bir fazali mashinadagi kabi chastotasi f, = z2 n /60 (bunda z2 — rotor tishlarining soni) bo‘lgan EYK:
E = 4,44 f. w k. O. , (26.1)
5 1 a ch.a max5 x 7
hosil bo‘ladi, lekin qo‘shni fazalarning EYK vaqt bo‘yicha 120° ga siljigan bo‘ladi. (26.1) da Or)max= 0,5 (0(.)max - Or)niin) - bitta qutb magnit oqimining o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi.
Avtomobil va traktorlarda hamda temiryo‘1 vagonlarida keng qoilaniladigan changalsimon qutbli sinxron generatorlar
|
| |
