55
Metrologik ta’minot darajasi mahsulotning sifatiga bevosita ta’sir qiladi. Bu
ta’sir samaradorligini yanada oshirish maqsadida metrologik profilaktika ishlariga
va ishlab chiqarishni tayyorlashdagi metrologik ta’minot masalalariga alohida
ahamiyat beriladi. Bu esa o‘z vaqtida respublikamizda
bozor munosabatlarini
yanada chuqurroq shakllanishiga va ishlab chiqarilgan mahsulotlarning eskport
imkoniyatini oshirilishiga munosib zamin yaratadi.
1.8 O‘lchash vositalarini kiyoslash tartibi va qiyoslash ishlarini
tashkillashtirish
Davlat tekshiruvi va nazorati
sohasida foydalaniladigan, qiyoslanishi lozim
bo‘lgan O‘Vning ro‘yxati O‘zstandart Agentligi tomonidan tasdiqlanadi.
O‘V ni Davlat qiyoslashini davlat metrologik xizmati idoralari o‘tkazadi,
lekin O‘V ni qiyoslash huquqi yuridik shaxslarning akkreditlangan metrologik
xizmatlariga ham topshirilishi mumkin.
Boshqa davlatlarda bajarilgan O‘V ni qiyoslash
natijalari xalqaro
shartnomalar va bitimlar asosida tan olinadi.
Ekspluatatsiyada turgan, ishlab chiqarilgan, ta’minlangan va import bo‘yicha
sotib olinadigan O‘V ni qiyoslashni tashkil qilish va o‘tkazish bo‘yicha asosiy
nizomlar O’z DSt 8.003:2005 “O‘z O‘DT. O‘lchash vositalarini qiyoslash. Asosiy
nizomlar” da bayon etilgan.
Ekspluatatsiyada turgan, ishlab chiqarilgan, ta’minlangan va import bo‘yicha
sotib olinadigan barcha O‘V davlat qiyoslashidan o‘tishi lozim.
O‘V birlamchi, davriy,
navbatdan tashqari, inspeksion va ekspert
qiyoslashdan o‘tkaziladi.
Ishlab chiqarishdan yoki ta’mirlashdan chiqqan va import bo‘yicha
keltiriladigan O‘V birlamchi qiyoslashdan o‘tkaziladi. O‘V ning har bir nushasi
birlamchi qiyoslashdan o‘tkaziladi. O‘V yalpi ishlab chiqarilganda
tanlab qiyoslash
ruxsat etiladi. Tanlab birlamchi qiyoslash qoidalari, o‘tkazish tartibi bu O‘V ni
qiyoslash metodikasida ko‘rsatiladi.
Ekspluatatsiyada turgan yoki operativ saqlanayotgan O‘V qiyoslashlararo
56
oraliq vaqtlardan keyin davriy qiyoslashdan o‘tkaziladi.
Davriy qiyoslash vaqti
o‘lchash vositasining bu davr ichida yaroqliligini ta’minlashni hisobga olgan holda
aniqlanadi va belgilanadi.
Davriy qiyoslashlar o‘rtasidagi vaqt:
davlat qiyoslashiga taqdim etilgan o‘lchash vositasiga davlat metrologik
xizmati idoralari tomonidan belgilanadi.
Davlat davriy qiyoslashi namunaviy va ishchi O‘V ni qiyoslash grafiklari
(shartnomalari) da belgilangan kalendar muddatlarda o‘tkaziladi.
Ekspluatatsiyada turgan va saqlanayotgan O‘V
uchun navbatdan tashqari
qiyoslash quyidagi hollarda o‘tkaziladi:
–
qiyoslashlararo davrning yarim vaqti o‘tgandan keyin o‘lchash vositasidan
butlovchi sifatida foydalanilganda;
–
qiyoslash tamg‘asi, plombasi, shikastlanganda yoki O‘V ning birlamchi
yoki davriy qiyoslashdan o‘tganligini tasdiqlovchi hujjatlar yo‘qolganda;
–
agar qiyoslash tamg‘asining yoki o‘lchash vositasining qo‘llanishga
yaroqliligini tasdiqlovchi hujjatning amal qilinish muddati tugagan bo‘lsa,
saqlashdan olinib ekspluatatsiyaga
kiritishda;
–
qiyoslashlararo vaqt ichida xaridga chiqarilmagan O‘V ni tayyorlovchi
korxona iste’molchiga etkazib berishda.
O‘lchash vositasining holati va qo‘llanilishini davlat nazoratidan va mahkama
tekshiruvidan o‘tkazishda O‘V ning qo‘llanishga yaroqli ekanligini aniqlash uchun
inspeksion qiyoslash o‘tkaziladi. O‘V ni inspeksion qiyoslash natijalari davlat yoki
mahkama tekshiruvi dalolatnomasida aks ettiriladi.
Davlat qiyoslashidan majburiy ravishda o‘tkaziladigan vositalar:
a)
davlat metrologik xizmatlarining va tadbirkorlik sub’ektlarining
namunaviy o‘lchash vositalri;
b)
o‘zining bevosita vazifasiga muvofiq namunaviy O‘V sifatida yoki
tayyorlashga buyurtnoma shartlari bo‘yicha ishlab chiqarilgan O‘V;
v) nurlanishni ionlovchi va tarkibida nurlanishni ionlovchi manba bor
bo‘lgan O‘V;
57
g) asboblarni ta’mirlovchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlari chiqargan, ta’mirdan
keyin boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga berish uchun mo‘ljallangan O‘V;
d)
milliy va xalqaro sport rekordlarini qayd qilish bilan bog‘liq o‘lchash
vositalari;
e)
davlat arbitraj idoralari tomonidan ekspertiza o‘tkazishda, shuningdek
bojxona tekshiruvida o‘lchashlar uchun qo‘llaniladigan O‘V;
k) o‘lchash uchun ishchi O‘V sifatida qo‘llaniladigan, o‘lchash natijalari:
tabiatni muhofazalash;
sog‘liqni saqlash;
mehnat xavfsizligini ta’minlash;
barcha turdagi transportning harakat xavfsizligini ta’minlash;
ishlab chiqarish va texnologik jarayonlarning xavfsizligini ta’minlash;aloqa
tizimlarini ta’minlash;
xo‘jaliklararo o‘zaro hisoblashlar;savdoning barcha turlari;
aholiga pulli xizmatlarning barcha turlari uchun qo‘llaniladigan O‘V.
O‘lchash vositalarini qiyoslash davlat yoki mahkama qiyoslovchisi malakasi
berilaganligi to‘g‘risida amaldagi guvohnomasi bor shaxslar tomonidan bajariladi.
O’zDst 8-010-3 davlat standartida o‘o‘lchash vositasining
qiyoslashga doir
atamalarga ta’riflar o‘rnatilgan:
