243
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
TEXNIK UNIVERSITETLARDA UMUMIY FIZIKA KURSINI O‘RGANISH
JARAYONIDA TALABALARDA KREATIVLIKNI RIVOJLANTIRISH
B.S. Ruzimatova
Farg‘ona politexnika instituti
N.I. To‘xtanov
Farg‘ona politexnika
instituti talabasi
Hozirgi paytda oliy o‘quv yurtlarining asosiy vazifasi nafaqat talabalarga ma’lum bilimlarni
berish, balki nostandart vaziyatlarda mustaqil ravishda har xil muammolarni ilgari surish va
yechishga qodir shaxsni shakllantirishdir.Yuqori sifatli kasbiy tayyorgarlikni ta’minlash uchun
an’anaviy mashg‘ulotlardan tadqiqot faoliyatiga o‘tish talab etiladi. Shu munosabat bilan shaxsni
o‘z-o‘zini tarbiyalash, o‘zini o‘zi anglashning roli ortib bormoqda va har qanday mutaxassisning
kasbiy faoliyatini muvaffaqiyatli amalga oshirish omillaridan biri sifatida kreativlikni
rivojlantirish jarayoni alohida ahamiyatga ega.
Adabiyotlarni tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, an’anaviy
psixologiya va pedagogikada
kreativlik quyidagi yo‘nalishlarda shaxsiy kategoriya sifatida qaraladi: 1) divergent fikrlash (ijodiy
fikrlash metodi) sifatida (J. Gilford, O. K. Tixomirov); 2) intellektual faoliyat (DB
Bogoyavlenskaya, LB Yermolayeva-Tomina); 3) shaxsning interlashgan sifati (Ya. A.
Ponomarev, A. V. Xutorskoy).
Psixologiya rivojlanishining hozirgi bosqichida ijodkorlikni qadriyat-shaxsiy ijodiy
kategoriya sifatida ko‘rib chiqadigan, "inson ma’naviyatining ajralmas qismi bo‘lib, uning o‘zini
o‘zi anglashuvining muhim zaxirasi bo‘lgan sezgirlik va moyillik bilan ifodalanadigan
umumlashtiruvchi yondashuv ta’kidlangan. yangi bir narsa yaratish uchun o‘rnatilgan
stereotiplarni yo‘q qilish yoki o‘zgartirish »[1, p. 40].
Shunday qilib, "kreativlik" tushunchasini aniqlashga yondashuvlar turlichadir. Bu
shuningdek, kreativlik tuzilishining turli xil variantlarini belgilaydi.
Demak, Ya.A.Ponomarev shaxsiyatning betartiblikka moyilligi, noaniqlikka ishonchi, idrok
etilayotgan noaniqligi, o‘zini maksimal darajada tanishtirishga hissa qo‘shishi,
hayron qolish,
muammoni bir butun sifatida ko‘rish, undagi asosiy narsani topish kabi xususiyatlarning
muhimligini ta’kidlaydi. ...
Kreativivlikni intellektual qobiliyatlarning namoyon bo‘lish shakllaridan biri sifatida
belgilaydigan M.A. Xolodnaya, J. Gilford divergent
fikrlashning ravonlik, o‘ziga xoslik, qabul
qiluvchanlik, metafora kabi xususiyatlarini ko‘rsatib o‘tishgan
D. B. Bogoyavlenskaya kreativlikni o‘rganish borasida , kreativ o‘rganish muhitida
intellektual faoliyatning uchta darajasini ko‘rsatib o‘tdi: rag‘batlantiruvchi-samarali, evristik,
ijodiy.
Ko‘pgina tadqiqotlarda "kreativrlik" tushunchasi "ijodkorlik"
tushunchasi bilan
bog‘liq.Shunday qilib, agar ijodkorlik ma’lum bir o‘ziga xos xususiyatga ega va yangi narsani
yaratishga olib keladigan jarayon sifatida tushunilsa, u holda kreativlik esa insonning potensiali,
ichki imkoniyati, uning konstruktiv, nostandart fikrlash va o‘zini tutish qobiliyati, o‘z tajribasini
anglash va rivojlantirish qobiliyati sifatida qaraladi.
A.V. Morozov va D.V. Chernilevskiy ijodkorlikning namoyon bo‘lish sharti - bu ijodiy
shaxs, ijodiy jarayon va ijodiy muhitning mavjudligi. Ular intellektual va ijtimoiy ijodni o‘z ichiga
olgan, bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan zamonaviy kreativlik tuzilishini ishlab chiqdilar.
Zamonaviy o‘qitishda metodikaning o‘rni sezilarli darajada ortmoqda. Talabalar nafaqat
ma’lumotni yodlashlari,
balki ularni tahlil qilishlari, taqqoslashlari, amalda bajarishlari
kerak,kognitiv faoliyat usullaridan foydalanish orqali to‘g‘ri xulosalar chiqarishlari uchun yangi
bilimlarga ega bo‘lishlari zarur.
Talabalarda kreativlikni rivojlantirish o‘quv jarayonida va talabaning kasbiy tayyorgarlik
jarayonida "ob’yektiv" pozisiyasini yengib o‘tish ("ular menga o‘rgatishlari kerak", "men
