|
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatiniBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам 255
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
Shaxsni o‘rganish bilan bog‘liq jarayonlarni o‘rganish uchun, ayniqsa “tashqi va ichki
faoliyat bir xil umumiy tuzilmaga ega bo‘lganligi” va zamonaviy psixologiya fanining muhim
kashfiyotlaridan biri [2;14] shundan iboratligi sababli ko‘proq fikrlash modellari mos bo‘lib, ularni
yaratishning asosi sifatida hissiy-ifodali namunalar xizmat qilishi bilan model “obrazli model” deb
nomlanishi mumkin.
Mutaxassislarning fikrlariga ko‘ra, “obrazli yoki xayoliy model”ni nafaqat bilishning
maxsus vositasi sifatida, balki ilmiy-tadqiqot evristik fikrlashning o‘ziga xos shakli sifatida ham
qarash mumkin bo‘lib, bizning tadqiqotimiz maqsadlari uchun bu juda muhim edi, chunki bizga
o‘rganilayotgan muammoni yangi holatda ko‘rish zarur edi [3;127].
Mustaqil ta’lim masalalari bo‘yicha ishlarni shuningdek o‘z ta’kidlashlariga ko‘ra
hayotlarida kitob muhim ahamiya kasb etgan va hozirda ham muhim rol o‘ynaydigan insonlar
biografiyalarini tahlil qilib olingan ma’lumotlarni turli yoshdagi kitobxonlarning (kichik
o‘quvchilar, o‘smirlar, talabalar) xulqlarini bevosita kuzatishlar ma’lumotlari va o‘z-o‘zini
kuzatish ma’lumotlari bilan qiyoslab, bizni qiziqtiruvchi hodisada 3 ta komponent: kitobga
murojaat etishning shaxsiy mazmuni, maqsadga moslashtirish bilan kitoblarni ko‘rib chiqish odati
va qobiliyati va o‘qilganning mazmunini to‘laqonli o‘zlashtirish ahamiyatli rol o‘ynashi
to‘g‘risidagi xulosaga keldik.
Mazkur komponentlardan har biri maxsus bilim, ko‘nikma va malakalarning murakkab tizim
ostini ifodalashini tushunamiz, ammo tadqiqotning birinchi bosqichida bizni tizim ostidan ko‘ra
ko‘proq, ularning kitobxon faoliyati tizimidagi roli va o‘zaro aloqadorligi qiziqtirdi. Mazkur
o‘zaro aloqadorlikni aniqlash ularning o‘zaro hamkorligini va tizimning ichki va tashqi
ishlashining haqqoniyligini tasdiqlashi mumkin.
O‘z ichiga sanab o‘tilgan 3 ta komponentni kirituvchi, malakali katta kitobxon faoliyatining
umumlashgan hissiy-ko‘rgazmali obrazi sifatidagi tizim modeli, uni konstruksiyalashdan so‘ng
o‘ziga xos ideal tuzilmani ifodaladi. Biz uchun uning farqli xususiyati kitobxonlik faoliyati uchun
mazkur tuzilmaning ixtiyoriy komponetlaridan biri boshlang‘ich hisoblanishi mumkinligi bo‘ldi,
ammo komponentlar o‘rtasidagi aloqalar va bog‘liqliklar faqat qat’iy belgilangan izchillikda
yuzaga keldi.
Modeldagi komponentlarning miqdoriga mos ravishda “boshlanish”, aloqadorlik va
bog‘liqliklarning 3 varianti o‘rganildi.
Birinchi variant. O‘qituvchida kitobga murojaat etishning qat’iy belgilangan aniq, uning
uchun yaqin maqsadi mavjud (ilmiy yoki amaliy). Mazkur holatda “o‘qishning shaxsiy mazmuni”
komponenti boshlang‘ich sifatida xizmat qiladi va bog‘liqliklarning quyidagi bo‘g‘inini aks
ettiradi: o‘qish maqsadidan – kitoblar olamiga kirish, bunda ko‘rib chiqish yo‘li bilan maqsadga
ko‘proq javob beradigan kitob tanlanadi, so‘ngra kitob mazmunida, agar maqsad haqiqatda
kitobxonning muloqotga ehtiyojini ifodalasa, kitob tanlovi esa haqiqatda maqsadga muvofiq
bo‘lsa, unda kitobxonning kelgusi faoliyati faqatgina kitobni o‘qish sifatiga bog‘liq bo‘ladi
[4;252].
Kerakli kitobning mazmuniga mos uni o‘qish kitobxonning ongida shubhasiz taassurot,
qiziqish uyg‘otadi, navbatdagi ehtiyojlarni yuzaga keltiradi, irodani biror-bir yangi maqsadlarga
erishishga undaydi, ularni amalga oshirish uchun esa yana umuminsoniy faoliyatning fazoviy-vaqt
maydonidan ko‘p qirrali ma’lumotlar olami, ya’ni kitoblar olami bilan muloqotga chiqish kerak
bo‘ladi.
|
| |
