268
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
2. Nazorat sub'ektining vakolatidan kelib chiqqan holda taqdim etish yuqorida qayd etilgan
motivatsiyaga yaqin.
Davlat boshqaruvi ushbu motivlarning har biriga asoslanib, hokimiyat sub'ektini uning
ob'ekti bilan identifikatsiyalashni potentsial ravishda belgilaydi. Bunda boshqaruvning maksimal
kuchi ta'minlanadi va sub'ekt ob'ekt tomonidan vakil sifatida qabul qilinadi uning shaxsiy
manfaatlari, ya'ni boshqaruv hodisasini uning sub'ekt-ob'ekt jihati munosabatida ko‘rib
chiqish
boshqaruv jarayoni haqida ikki tomonlama assimetrik o‘zaro ta'sir sifatidagi xulosaga olib keladi.
Bundan tashqari, boshqaruv jarayonlarini amalga oshirishning mohiyati ko‘p jihatdan
ob'ektning sifatiga bog‘liq. Ob'ektning sifati ko‘p jihatdan aholining siyosiy madaniyati turi bilan
belgilanadi.
Subyekt-obyekt munosabatlari boshqa komponentlarning butun majmuasi orqali
vositachilik qiladi.
Ulardan eng muhimini boshqaruv resurslari, ya'ni sub'ektni bajarish uchun ob'ektga ta'sir
ko‘rsatadigan vositalar deb atash mumkin. Bundan tashqari, biz resurslarning ko‘pligi haqida
gapiramiz, bu erda eng batafsil tasnifi ularni inson faoliyatining eng muhim sohalariga muvofiq
taqsimlash: iqtisodiy (moddiy qadriyatlar), ijtimoiy (ijtimoiy maqom va obro‘), madaniy-axborot
(axborot). bilim aspekti), kuch (majburlash apparati), demografik (shaxsning o‘zi). Shunday qilib,
davlat boshqaruvini inson faoliyatining xilma-xilligiga asoslangan tizimning integral sifati sifatida
qarash mumkin.
Zamonaviy sharoitda kadrlar siyosatida asosiy harakatlar yangi shakldagi rahbar
lavozimlariga qisqa muddatda yangi ish yo‘nalishini o‘zlashtira oladigan va ular oldida turgan
vazifalarning samarali hal etilishini ta’minlaydigan puxta tayyorlangan nomzodlar zaxirasini
yaratishga e’tibor qaratish.
Shu bilan birga, ishni tashkil etish va iqtisodiyotni boshqarishga
yangicha yondashuvlarni hisobga olgan holda, o‘qitilgan nomzodlar, boshqaruvning mutlaqo
o‘ziga xos turi va darajasidagi menejerlarni yaratishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Kadrlar
zaxirasining mavjudligi ilmiy va amaliy jihatdan asoslangan dasturga asosan rejali asosda, yangi
tashkil etilayotgan va to‘ldiriladigan bo‘sh ish o‘rinlariga nomzodlarni oldindan tayyorlash,
mutaxassislarning malakasini oshirish va amaliyot o‘tashlarini samarali tashkil etish imkonini
beradi.
Iste'dodlar hovuzini yaratish strategiyalarini o‘rganishdan oldin va boshqaruv kadrlarini
tayyorlash uchun birinchi navbatda “kadrlar zaxirasi” tushunchasini aniqlash va uning tuzilmasini
shakllantirish maqsadini ko‘rib chiqish zarur.
Kadrlar zaxirasi tushunchasining aniq ta'rifi yo‘q. Ilmiy adabiyotlarda ko‘plab ta'riflar
mavjud. Keling, ulardan ba'zilarini ko‘rib chiqaylik.
Kadrlar zaxirasi - bu o‘z kasbiy va shaxsiy fazilatlariga ko‘ra, ehtiyojni hisobga olgan holda,
istalgan vaqtda yuqori rejalashtirilgan lavozimlarga ko‘tarilishi mumkin bo‘lgan maxsus
tayyorlangan xodimlar."
“Kadrlar zaxirasi shular asosida maxsus shakllantiriladi
boshqaruv mezonlari, yuqori
malakali bir guruh va zarur bo‘lgan istiqbolli mutaxassislar kasbiy va ishbilarmonlik fazilatlariga
ega, o‘z lavozimlarida o‘zini ijobiy isbotlagan, zarur kasbiy tayyorgarlikdan o‘tgan va bron qilish
ro‘yxatiga kiritilgan ma'lum lavozimlarni egallashga mo‘ljallangan nomzodlar "
“Kadrlar zaxirasi” tushunchasi asosan boshqaruv faoliyati amaliyotini ochib beradigan
Rossiya ilmiy va maxsus adabiyotida qo‘llaniladi. Xorijiy mualliflar bu atamani deyarli
qo‘llamaydilar, faqat uning sinonimlarini qo‘llaydilar.
Misol uchun, R.U.Mondi, R.M.Nou,
X.T.Grexem, R.Bennettlar kadrlar zaxirasini “izchillikning rivojlanishi, ichkaridan martabasi
oshishi” bilan2, M. Amstrong, A. Mamfrod, D. Gold “boshqaruv tizimi rahbarligining (succession
management system) izchilligi”3 bilan, U.S. Bayxem, O.B. Smit, M.D. Pizi “guruhiy
tezlashtirilgan rivojlanish”4 bilan aynan bir xil tarzda qaraydilar. Tadqiqotchilar fikrlarining,
shuningdek, “kadrlar” va “zaxira” atamalarining normativ huquqiy aktlarda biriktirib qo‘yilgan
mazmuniy yuklamasining tahlili “kadrlar zaxirasi” tushunchasining mazmunida qarama-
qarshiliklar borligini e’tirof etish imkonini beradi.
