|
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatiniBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам 297
“Ta’lim muassasalarida boshqaruv va o‘quv sifatini
takomillashtirish muammolari” – respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
Ko‘rsatilgan muammoning dolzarbligiga qaramay, ilmiy adabiyotlarda kommunikativ
kompetentsiyani rivojlantirish nuqtai nazaridan har xil turdagi ta'lim usullari va usullarining
samaradorligini asoslaydigan tadqiqotlar yetishmasligi mavjud.
Kommunikativ kompetentsiyaning individual komponentlarini rivojlantirishning interfaol
usullari yaxlit o‘quv dasturiga birlashtirilganligi talabalarning muloqot qobiliyatlarini
rivojlantirish darajasiga qanday ta'sir qilishini ko‘rsatish maqsadida tadqiqot ishlarini olib bordik.
Ishda qo‘yilgan vazifalarni hal qilish va sotsializmni rivojlantiruvchi mos vositalarni tanlash
uchun "kommunikativ kompetentsiya" tushunchasini tahlil qilish va ushbu kompetentsiyaning
asosiy tarkibiy qismlarini ajratib ko‘rsatish zarur.
“Kommunikativ kompetensiya” tushunchasi birinchi marta A.A.Bodalev tomonidan
qo‘llanilgan va ichki resurslar (bilim va ko‘nikmalar) mavjud bo‘lganda boshqa odamlar bilan
samarali aloqa o‘rnatish va qo‘llab-quvvatlash qobiliyati sifatida talqin qilingan [5].
Mahalliy psixologiyada kommunikativ kompetentsiya muammosi va kontseptsiyasiga oid
ko‘plab yondashuvlar va tushunchalar mavjud. Shunday qilib, masalan, S.V. Titova
kommunikativ kompetentsiyani tilni bilish, uning xatti-harakatining bashoratli modelini yaratish
uchun muloqot ob'ektida harakat qilish qobiliyati, hamdardlik, muloqot sub'ektining shaxsiy
xususiyatlari (adekvat o‘zini o‘zi qadrlash, ijtimoiy yo‘nalish) deb hisoblaydi.
E.P. Ilyinning ta'kidlashicha, kommunikativ kompetentsiya - bu boshqa odamlar bilan zarur
aloqalarni o‘rnatish va qo‘llab-quvvatlash qobiliyati.
V. Dik bu samarali qurish uchun zarur bo‘lgan ichki resurslar tizimi, deb hisoblaydi
shaxslararo o‘zaro munosabatlarning ma'lum bir doiradagi kommunikativ harakati [4].
V.A. Goryanina kommunikativ kompetentsiyani shaxsga yoki bir guruh shaxslarga xos
bo‘lgan kommunikativ taktika va strategiyalarning ishchi to‘plami deb hisoblaydi.
A.A.Leontiev kommunikativ kompetensiyani vaziyatga moslashish va ijtimoiy xulq-
atvorning og‘zaki va noverbal vositalarida ravonlik sifatida belgilaydi. Shu bilan birga, u
kommunikativ kompetentsiya samaradorligini boshqa odamlarga taassurot qoldirishda
mo‘ljallangan ta'sir qilish harakatlarining muvaffaqiyati va aloqa vositalaridan foydalanish
darajasi sifatida ko‘rib chiqishni taklif qiladi
Shunday qilib, barcha ta'riflarda umumiy bo‘lgan narsa kommunikativ kompetentsiyani
insonda kommunikativ jarayonlarning samarali oqimini ta'minlaydigan bilim, ko‘nikma va
ko‘nikmalarning ma'lum bir to‘plami sifatida tushunishdir, ya'ni. o‘zaro tushunishga erishish va
zarur ta'sir ko‘rsatish.
Shaxsning kommunikativ qobiliyatini hisobga olgan holda uning tarkibiy qismlarini ajratib
ko‘rsatish kerak.
|
| |
