|
Jizzax politexnika instituti qodirova gavhar alisher qizi muhandislik yo
|
| bet | 10/34 | | Sana | 13.02.2024 | | Hajmi | 1,17 Mb. | | #155602 |
Bog'liq 6. Qodirova G. Avtoreferat5-daraja - ijobiy faol: o‘rganishga ijodiy va faol munosabat bilan ajralib turadi. Talabada kognitiv faollikni oshirish, maqsadlarni ongli ravishda idrok etish motivi mavjud. Maqsadni qo‘ygan holda, talaba tashabbuskorlik va mustaqillikni namoyon qiladi. U moslashuvchan tarzda vaziyatga qarab o‘zgarib turadigan maqsadni qo‘yadi. G‘ayrioddiy maqsadlarni qo‘yganda ijobiy his-tuyg‘ular ustunlik qiladi.
6-daraja – shaxsiy: o‘rganishga samarali va mas’uliyatli munosabat bilan tavsiflanadi. Talaba kognitiv faoliyat jarayonida hamkorlikni yaxshilash motivini bildiradi. Talaba motivlar kurashidan bemalol o‘tadi. U ta’lim natijalari uchun javobgarlik motivini ifoda etdi. U barcha maqsadlarni qo‘yadi va unga erishadi. Qarorlar qabul qiladi, maqsadlarga erishish natijalari va oqibatlarini taxmin qiladi. Yuzaga kelgan qiyinchiliklarni qat’iyat bilan yengib, bilim va ko‘nikmalarni kengaytirishga intiladi. Talabaga quyidagilar xosdir: ijobiy his-tuyg‘ular, barqaror munosabat, faol pozitsiya.
Shunday qilib, talabalar o‘rtasida o‘qishga bo‘lgan motivatsiya va kasbiy qiziqish darajasini oshirish, masalan, texnika yo‘nalishi oliy ta’lim muassasalarida bo‘lajak muhandislarga xorijiy tillarni o‘rganishga motivatsiyasini oshirish o‘qituvchidan katta kuch talab qiladigan ko‘p komponentli jarayon sifatida ko‘rib chiqilishi kerak. Bundan tashqari, nolingvistik ta’lim yo‘nalishlari talabasi, shu bilan birga, o‘zining ijtimoiy va kasbiy kelajagi istiqbolidan xabardor bo‘lishi kerak; u nihoyat o‘zining kasbiy tanlovida o‘zini namoyon qilishi kerak; u bilim olish va muayyan ko‘nikma va malakalarni o‘zlashtirishda shaxsiy faolligini ko‘rsatishi kerak.
Tadqiqot davomida “Xorijiy tillarni (Ingliz tili) o‘rganish motivatsiyasi"ning turli jihatlarini, xususan, "xorijiy tilni o‘qitish motivi, motivatsiyasi va o‘ziga xos xususiyatlari" kabi bo‘limlarni ko‘rib chiqib, biz quyidagi ishchi ta’rifni ishlab chiqdik:
"Xorijiy tillarni o‘rganish motivatsiyasi" tushunchasining muhim va mazmuniy xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, bu quyidagilardan iborat - aniq ta’lim maqsadlariga erishish uchun talabalarni kognitiv faollikka undaydigan jarayonlarning yig‘indisi; xususan, xorijiy tilni o‘rganish bilan bog‘liq.
Xorijiy tillarni o‘rganishga motivatsiyasini oshirishda interfaol texnologiyalarning pedagogik salohiyatini oshirish muammosini o‘rganish jarayonida oliy ta`lim muassasasi sharoitida yoshlarning ijtimoiy-madaniy rivojlanishini tashkil etishning uslubiy yondashuvi sifatida ko‘rib chiqish maqsadga muvofiqligi aniqlandi.
Shu munosabat bilan, xorijiy til darsida texnika yo‘nalishi oliy ta’lim muassasasi o‘qituvchisi har qanday interaktiv texnologiyada ma’lum uslubiy komponentlar mavjudligini hisobga olishi kerak, xususan:
- texnologiyaning tizimliligi (uning barcha tarkibiy qismlarining o‘zaro bog‘liqligi, shuningdek, ulardan mantiqiy foydalanish, shu jumladan apparat, dasturiy ta’minot, ularning axborot boyligi va boshqalar);
- texnologiyaning konseptualligi (uni qo‘llashning ilmiy asosliligi);
- texnologiyaning dinamikligi (ta’lim jarayonining har bir ishtirokchisining kognitiv faolligini oshirish uchun texnologiyaning didaktik salohiyatining mavjudligi);
- texnologiyaning moslashuvchanligi (uning imkoniyatlaridan foydalanishda o‘zgaruvchanlikning mavjudligi);
- texnologiyaning mazmunli interfaolligi (talabaga mazmunli ma’lumotlar hajmini o‘zgartirish, to‘ldirish va o‘zgartirish imkoniyatini berish);
- texnologiyaning vaqtinchalik interaktivligi (talabaga o‘quv materialini o‘rganish rejimini, ya’ni uning boshlanishi, davomiyligi va o‘tish tezligini mustaqil ravishda aniqlash imkoniyatini berish);
- texnologiyaning tartibli interaktivligi (talabaga taqdim etilgan o‘quv ma’lumotlaridan foydalanish ketma-ketligini mustaqil ravishda aniqlash imkonini beradi);
- interaktiv texnologik teskari aloqa (savol va javoblarni erkin almashish uchun sharoit yaratadi, shuningdek, materialni o‘zlashtirish jarayonini nazorat qiladi);
- texnologiyaning ijodiy interaktivligi (talabalar o‘zlarining ijodiy faoliyat mahsulini yaratgan hollarda sodir bo‘ladi);
- texnologiyaning samaradorligi (chet tilini o‘rganish motivatsiyasini oshirish uchun uni qo‘llash uchun shart-sharoit yaratish va talabalar faolligining ustunligi, o‘quv maqsadining taxminiyligi va boshqalar).
Interfaol ta’limning haqiqiy jarayonini ta’minlaydigan interfaol texnologiyaning barcha ushbu tarkibiy qismlari, aslida, o‘quv muhitini o‘zgartirishga hissa qo‘shadi. Bunda talabaning o‘zi o‘zining psixologik xususiyatlari va xorijiy tilni o‘rganish motivatsiyasi bilan doimo ta’lim markazida bo‘ladi. Ushbu ishda, biz xorijiy tillarni (Ingliz tili) o‘qitishda qo‘llaniladigan interfaol texnologiyalar talabaga yo‘naltirilgan yondashuvga asoslanib, o‘quv jarayonini differensiallashtirish va individuallashtirish formatini ta’minlashi va shu orqali talabalarning ko‘p madaniyatli til shaxsi fazilatlarini rivojlantirishga hissa qo‘shishini ta’kidlaymiz (boshqa til madaniyatidagi ona tilida so‘zlashuvchilar bilan samarali muloqotni tashkil qilish qobiliyati bilan bog‘liq); xorijiy tildan foydalanganda turli xil tadbirlarni amalga oshirish ko‘nikmalari; talabalarning o‘z-o‘zini rivojlantirish va o‘z-o‘zini tarbiyalashga tayyorligi; kasbiy faoliyat doirasida o‘z ijodiy salohiyatini oshirish uchun motivatsiya va boshqalar. Shu munosabat bilan chet tilini o‘qitishda interfaol texnologiyalardan foydalanish quyidagi ta’lim resursini nazarda tutadi:
- talabalarning individual qobiliyatlari, ehtiyojlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda bilim faoliyatini amalga oshirish imkoniyati (tabaqalashtirilgan ta’lim texnologiyasi);
- talabalarning kommunikativ kompetensiyasini shakllantirish uchun shart-sharoitlarni ta’minlash, muloqotni modellashtirishda til materialini va amaliy faoliyatda foydalanish usullarini ongli ravishda tushunishga psixologik tayyorgarlikni rivojlantirishga yordam beradi (kommunikativ ta’lim texnologiyasi);
-darsning turli bosqichlarida talabalarning birgalikdagi faoliyatini faollashtirishni ta’minlashga qaratilgan o‘zaro ta’lim g‘oyasini amalga oshirish (hamkorlikda o‘qish texnologiyasi);
- yoshlarning birgalikdagi ilmiy-tadqiqot faoliyati doirasida mustaqil fikrlashni rivojlantirish maqsadida talabalarga yo‘naltirilgan ta’lim asosida talabalarning ijodkorligi va mustaqilligini rivojlantirish yo‘llarini amalga oshirish (loyiha texnologiyasi);
- talabalarning mustaqil faoliyatini faollashtirish va bilish faolligini oshirishga qaratilgan o‘quv jarayonining amaliy yo‘nalishini kuchaytirish maqsadida uning ko‘lamini kengaytirish (axborot-kommunikatsiya texnologiyalari);
- grammatik va leksik ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan multimedia dasturlarini qo‘llash orqali chet tilini barcha darajalarda o‘qitish jarayonini faollashtirish uchun shart-sharoitlar yaratish (kompyuter dasturlarini qo‘llash texnologiyasi);
- axborot izlash imkoniyatlarini kengaytirish, masalan, ilmiy tadqiqotlar olib borish, ilmiy loyiha ustida ishlash va hokazo. (internet texnologiyalari);
- talabalarning xorijiy til nutq faoliyatida tegishli ko‘nikma va malakalarni mustaqil o‘zlashtirishlari uchun sharoit yaratish, ularning bilish faoliyatini, o‘z-o‘zini boshqarish ko‘nikmalarini shakllantirish va boshqalar uchun fan mazmunini avtonom bo‘limlarga ajratish (modulli ta’lim texnologiyasi);
- talabalarning aqliy faolligini oshirish va ularning shaxsiy imkoniyatlarini ochish uchun til muammolarini hal qilishning oqilona usullaridan foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish (o‘yin texnologiyasi);
Motivatsiya xorijiy tilni samarali o‘rganishning zaruriy sharti bo‘lib, u yoki bu darajada bilish jarayonini faollashtiradigan turli funksiyalarni o‘zida mujassamlashtirishi kerak. Ushbu funksiyalar odatda quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- psixologik funksiya: u xorijiy tilni o‘rganish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishni o‘z ichiga oladi, bunda muloqotni tashkil etish va shu asosda muloqot ishtirokchilari (shu jumladan ona tilida so‘zlashuvchilar) bilan samarali o‘zaro munosabatlarni tashkil etish zarurati tug‘iladi va bu allaqachon psixologik aloqaning mavjudligini nazarda tutadi, uning samaradorligi ko‘pincha ishtirokchilarning chet tilida muloqot qilish motivatsiyasiga bog‘liq;
- rag‘batlantirish funksiyasi: muayyan maqsadga erishish uchun ma’lum bir kognitiv faoliyatni amalga oshirish uchun motivatsion asos yaratadi, masalan, tegishli tematik yo‘nalishning chet tili lug‘atini o‘zlashtirish;
- yo‘naltirish funksiyasi: talabalarning ma’lum bir til materialining murakkabliklaridan xabardor bo‘lishiga yordam beradi, asosiyni ikkinchi darajalidan ajrata olish uchun uni chet tilida kerakli ma’lumotlarni izlashga undaydi;
- tashkiliy funksiya: talabaning kayfiyati, o‘z intizomidan kelib chiqib, chet tilini o‘rganish bo‘yicha o‘z faoliyatini tashkiliy rejalashtirish, natijalarni kutish va til bo‘yicha rejalashtirilgan ish vaqtini hisobga olgan holda amalga oshiradi;
- rivojlantiruvchi funksiya: xorijiy tilni o‘rganish uchun barqaror motivatsiya asosida ushbu faoliyatda faol ishtirok etgan talaba fikrlash, aql-zakovat va zarur til ko‘nikmalari va qobiliyatlarini rivojlantiradi;
|
| |
