“PEDAGOGIK MAHORAT” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2023, № 11
156
yaratish imkonini beradigan ta’lim dasturlarining vorisiylik tamoyili.
Integrativlik mutaxassisni tayyorlashning tuzilishi, mazmuni va natijasiining tavsifi sifatida tadqiq
qilingan, bu nazariy va amaliy tayyorlashning birligi, ta’limning amalga oshirilayotgan darajalarining
mazmuni, shaxsiy va kasbiy ahamiyatga ega kompetensiyalar majmuini shakllantirish, foydalanilayotgan
texnologiyalarning integrativ harakterini ta’minlaydigan ta’lim makoni quyi tuzilishlarining bog‘langan
holatini belgilaydi[4;48-b.].
Bunday yondashuv «integratsiya» tushunchasini tadqiq qilinayotgan mavzu kontekstida quyidagicha
aniqlash imkonini bergan. Uzluksiz kasbiy ta’lim jarayoni doirasida integratsiya – bu dialektik jihatdan
o‘zaro bog‘liq va tabaqalashtirilgan jarayon hamda talabani nazariy va amaliy tayyorlash, uning shaxsiy va
kasbiy jihatdan shakllanishining tashkiliy tuzilishi, mazmuni, texnologiyalarining umumlashishi darajasi,
kompleksligi, yaxlitligi va o‘zaro bir-birini shartlab berishining ortishi bilan birga yaratilayotgan makon
ishtirokchilarining umumiy pedagogik va metodologik asosda o‘zaro boyishining natijasidir. Ushbu ta’rif
o‘tkazilgan tadqiqot asosida berilgan va ko‘rib chiqilayotgan tushunchaning ma’nosini modellashtirilayotgan
uzluksiz kasbiy ta’lim jarayon doirasidan tashqarida to‘liq ochib berishga da’vo qilmaydi.
Tanlab olingan tushunchalarga tayanish hozirgi davr sharoitida integratsiya ta’limning barcha
darajalarining o‘zaro bir-biriga o‘tishi va o‘zaro bir-birini boyitishini ifodalab, ta’limning xarakteri va
mazmunining o‘zgarishi, ixtisosliklarning kengayishi va kattalashishi, yangi integratsiyalashgan ixtisosliklar
va ularning yiriklashtirilgan guruhlarining paydo bo‘lishiga olib keladi.
Uzluksiz kasbiy ta’lim jarayonini modellashtirishning yetakchi nazariy tamoyillaridan biri
insonparvarlashtirish (gumanizatsiya) tamoyili bo‘lib, u quyidagilarga asoslangan innovatsion makonni
yaratish yo‘li bilan shaxsni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratilganligini aks ettiradi:
- yuqori malakali professionalning har tomonlama rivojlangan shaxsini tayyorlashga qaratilgan
innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanish orqali mazmunni boyitishga;
- birgaliklikdagi faoliyatning maqsad va vazifalaridan kelib chiqib, pedagogik hamkorlik tamoyili va
insonparvar munosabatlarni shakllantirishga asoslangan ta’limning natijalaridan talabalarning qoniqishini
oshirishga;
- kasbiy, malakaviy va xizmat darajasining (karyeraning) o‘sish kafolatlarini ta’minlashga;
- kasbiy ta’limning gumanitarlashishini kengaytirishga.
Insonparvarlashtirish tamoyili kasbiy ta’lim mazmunini gumanitar o‘quv fanlar va yo‘nalishlarining
muayyan majmuasi bilan to‘yintirish va shaxs ijtimoiy muhofazasini ta’minlaydigan shart-sharoitlarni
yaratishni ko‘zda tutadi.
Uzluksiz kasbiy ta’lim jarayonining ochiqligi tamoyili talabalarga quyidagilarni taqdim qiladi: kasbiy
ta’limning har qanday bosqichida qo‘shimcha dasturlarni o‘zlashtirish huquqi; individual ta’lim
trayektoriyalarini qurishga rivojlangan subyektiv tayyorlik; kasbiy jihatdan doimiy takomillashishga intilish.
Kasbiy ta’limning meyoriy tavsifi sifatidagi uning standartlashtirilganligi tegishli davlat, idoraviy
meyoriy hujjatlarda aks ettirilgan kasbiy tayyorlashning darajasi, mazmuni va sifatiga qo‘yilgan talablar va
meyorlarni majburiy bajarilishi shart bo‘lgan. Ta’lim mazmunining integrativligi va kompetentlik darajasiga
talablar uzluksiz kasbiy ta’limning modellashtirilayotgan makonining tizim tashkil qiluvchi omili
hisoblangan[5;212-b.].
