«Kafansiz ko'milganlar»
11
- Gunohim bo'lsa guvohsiz ham, dalilsiz ham tan
olaman. Yo'q gunohni nimasini o'ylayman! Gunohim
bo'lsa ayt!
- Millatchilik faoliyatingni yashirasanmi?
- Tuhmat!
- Qamalgan millatchi, xalq dushmani yozuvchilar
bilan aloqang-chi?
- Hech qanday millatchi bilan hech qachon aloqam
bo'lgan emas. Bo'lsa, aytaber, tan olaman!
- Bizga hammasi malum. Dushman makkor bo'la-
di, darhol tan olmaydi.
Javoblarimdan jini qo'zigan tergovchi mendan
oldinroq hibsga olingan Hamid Sulaymon, Mirza-
kalon Ismoiliy, Shuhrat, aka-uka Alimuhammedov-
lar, Mahmud Murodovlar bilan tanishligim, qanday
aloqada bo'lganim, qayerlarda uchrashganimiz va so-
vetlarga qarshi qanday g'oyaviy qo'poruv ishlari olib
borganimiz haqidagi savollarga javob berishimni ta-
lab qila boshladi.
Bunga dod deyishdan boshqa iloj yo'q. Qayerga
qochasan? Nimani o'ylab, nimani iqror qilaman.
- Biz hech kimni nohaq qamagan emasmiz. Gunoh-
siz odamlar bu yerga kelmaydi.
Tergovchi menga zug'um bilan qaradi-da, nazorat-
chini telefon orqali chaqirib meni olib ketishni buyurdi.
Mana necha kundirki, yakka kishilik kamerada-
man. Tergovchi meni unutib qoydi. Gunohlarini ob-
dan o'ylab olsin, deb chaqirmayotgandir balki. Unday
bo'lsa qaysi gunohimni o^lay! O'zimga o'zim savol
beraman, qilgan gunohlarim bormikan, deb axtara-
man. Balki unutgandirman...
Bordi-yu kimdir menga bu ko'rguliklar biron pay!
(>t a -onangning dilini ranjitganing, ozor berganing uchun
desa, ularning oyoqlariga yiqilib tavba-tazarru qilishga,
hatto har qanday jazoga ham rozi bolardim. Ammo o'z
vatanim, xalqimga esa aslo xiyonat qilgan emasman!
Agar shundoq bolganda olimimga rozi edim.
12 Shukrullo
4 W
Taqdirimni vijdonimga havola qilib, o'z-o'zimga sa-
vol ham berib ko'raman. Axir hayotdan, siyosatdan
norozi bo'lgan vaqtlarim bo'lmaganmikin? Bo'lgan-
mi? Balki shuning uchun qamashgandir?
Qamoqqa olib kelganlaridan beri qish o'tib, bahor
ham kirib keldi. Bu oradayerdan ko'katlar unib, da-
lalarda lolalar ochildimi, daraxt kurtak chiqarib gut
yozdimi, bilmadim, bularni ko'rishdan butkul mah-
rumman. Qushlar ovozi ham men uchun yot. Men
yotgan qamoqxonaga na bahor shamoli, na ko'klam
nafasi kiradi. Qilgan qay gunohlarimga Xudo o'zining
bu orombaxsh ne'matlaridan meni mahrum qildi?!
Qani, tergovchi aytgandek boshdan kechirganla-
rimni o'ylab ko'ray-chi... Beayb Parvardigor, degan-
dek qaysi gunohlarimga Xudoning qahri keldiykin?
Otam qori bo'lsa ham gunohkormanmi? Bordi-yu
Abdulla Qodiriy yoki Usmon Nosir asarlarini o'qigan
aybmi? Bundan sovet davlatiga nima dushmanlik
bo'lishi mumkin? Meni nima aybim bor?
Menga qo'ygan asosiy ayblaridan biri - sovet hoki-
miyatiga dushmanligim, sovet turmush tarzidan, si-
yosatidan noroziligim, nolishim emish! Dushmanlik
bor, norozilik bor!.. 1930-yillarda odamlar ochlikdan
shishib qirildi. Bunga kim rozi bo'ladi? 1937-yilda be-
gunoh odamlar qamalib, yo'q bo'lib ketdi. Kim bunga
rozi bo'ldi? Aqlimni tanibmanki, yoshlik chog'larim-
danoq hamisha bir xavf-u xatar bilan yuragimni ho-
vuchlab, norozilik bilan kun kechirganim rost, buni
yashirmayman. Nahotki bu dushmanlik sanalsa!
Besh-olti yoshlarimda ko'rganlarim adolatsizlik,
zo'rliklar hali esimda.
Mahallamizning Mamanbey degan komissiyasi
bolardi. O'ta muttaham odam edi. Vatan urushi yillari-
da ortiqcha zoborniy - kartochka olib sotishda ayblanib
qamalgancha, qamoqda olib ketdi. Mahalla aholisining
ko'pchiligi bunga qayg'urmadi ham. Hatto odamlar ora-
|
