Kafansiz ko'milganlar: avtobiografik roman / Shukrullo




Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/75
Sana21.12.2023
Hajmi1,31 Mb.
#126047
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   75
Bog'liq
SHUKRULLJ Kafansiz ko'milganlar.2020

«Kafansiz ko'milganlar» 
_ _ 185 
ri qattiq, zolim tabiat. Nemisga asir tushgani uchun 
qamalganlardan jinday bo'lsa ham qamoq qoidasini 
buzding, deb ayb topib, men oyog'imni vatan uchun 
berganman, senlar esa meni oyoqsiz qilgan fashistga 
tushgan xoinlarsan, deb kaxserga tashlab, to'g'ri kel-
gan joyiga tayog'i bilan urib xumordan chiqadigan jal-
lod ekanini aytib berdim. Ulardan biri, Krasnogolovov-
ni qayerdan bilishimni surishtirishgandan keyin, nega 
qamalganimni so'radi. Men harbiy ish bilan emas, 
sovetlarga qarshi targ'ibotda ayblanganimni bilgach, 
negadir millatimni so'radi. O'zbek ekanimni aytishim 
bilanoq, gapimni oxirigacha eshitar-eshitmas: 
- U yog'ini aytmasang ham nega qamalganing 
malum, albatta, millatchilik! Chunki o'risdan bosh-
qa millatni albatta, millatchilikda ayblashadi. 
Uning bu gapi awaliga meni g'azablantirdi. Lekin 
holatimni sezgach, meni tinchlantirish uchun: 
- Mening gapimni to'g'ri tushun! Men seni millat-
chi demoqchi emasman. Millatchi so'zi qachon chiq-
di, bilasanmi? Masalan, men kavkazlikman, bu so'z 
aslini surishtirsang, internatsionalist bo'laylik deyila 
boshlagandan keyin paydo bo'ldi. Ruslar O'rta Osiyo-
ni yoki Kavkazni bosib olgunicha, internatsionalist 
bo'laylik degan so'z ishlatilganmi? Yoki qadimlarda 
millatchi deb hech kimni qamaganmi? Yo'q! Internat-
sionalist bo'laylik degan gap, inqilobdan keyin, ya'ni 
rus xalqi yomon, bosqinchi, demasin, unga qarshi 
kurashmasin, shunday desang, millatchilikda aybla-
nasan deb qo'rqitish uchun paydo bo'lgan nazariya, 
- degan fikrni aytdi. 
Men bu odamlarning nemisga asir tushgandagi 
hayotlari, fashistlar bilan bizning davlatni mahbus-
larga bo'lgan munosabatlaridagi tafovutlarni eshitib, 
nahotki shu gaplar to'g'ri bo'lsa deb oyiardim. 
Uning gaplari beg'araz, to'g'ri edi. U o'zi ko'rganla-
rini aytdi. Lekin buni xalqqa aytib bo'ladimi? Bo'ladi! 


186 ___ Shukrullo 
Uning birdan-bir yo'li bunday gaplarni nasriy yoki 
dramatik asarda salbiy obrazlar orqaligina, ularning 
tilidan aytdirish mumkin. Boshqa iloj yo'q. 
Shular xayolimdan kecharkan, o'z ichida (albatta, 
tilga chiqarib bo'lmaydi) nahotki, o'zing ko'rib turgan 
haqiqatni haq deb aytolmay, yasama yo'llar izlasang, 
bu qanday zamon deb oyiardim. G'azabimni ichimga 
yutardim. Axir, bu odamlarni yolg'onga o'rgatish-ku! 
Bu odamlarni ham, jamiyatni ham buzish-ku! Lekin 
shunday deb aytaolasanmi? Aytib ko'r-chi, tuhmat-
chi deb qarashadi. Nima chora?.. 
Bugungi tasodif sabab bolib, lekin nima haqida 
o'ylamay, adolat, dunyo tashvishlarimi, baribir sev-
gi, rashk, vafo bir nafas mening xayolimni tark et-
mas edi. Dramaturgiya haqida, dramatik asar yozish 
haqida jiddiy o^lay boshladim. Chunki, faqat dra-
mada salbiy, ijobiy ishtirok etuvchilar orqaligina o'z 
dardlarimni aytish imkoni bo'lardi. 
Drama haqida oyiash bir necha vaqt ikir-chikir 
xayollar azobidan meni holi qilib, xuddi aytadigan 
gaplarimni aytib, xumorim tarqagandek, dardim yen-
gillashgandek bo'lardi. 
Axir, inson uchun sevgi-muhabbat, mehr-shafqat, 
visol, erkinlik, hayot go'zalligi haqida oyiashdan 
muqaddasroq nima bor! Inson qalbiga ayniqsa, men-
dek tutqunlikdagi odam uchun sog'inish, visol, sevgi 
azobida o'rtanishdan yaqinroq dard bolarmidi. Sev-
gisiz erkinlik nega kerak! Sevikli xotinimning jamo-
lini o'ylashdan o'zga menga quvonch ham, shundan 
o'zga azob ham yo'q edi. 
Ko'rmaganman ne go'zallarni, 
Qaddi raso, husnda bekam. 
Bo'lmaganman ne go'zallarning 
Kuyin tinglab, suhbatida ham. 

Download 1,31 Mb.
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   75




Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Kafansiz ko'milganlar: avtobiografik roman / Shukrullo

Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish