|
Kafedrasi axborot tizimlarini loyihalash fanidan o‘quv-uslubiy majmua
|
| bet | 16/89 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 378,85 Kb. | | #116419 |
Bog'liq Kafedrasi axborot tizimlarini loyihalash fanidan o‘quv-uslubiy m-hozir.orgSavol va topshiriqlar:
1. Tizimli tahlil nima?
2. Tizimli yondashuv deganda nima tushuniladi?
3. Tizimli tahlil qayerlarda qo‘llaniladi?
4. Tizimli tahlil metodlari asosida qanday g‘oyalar yotadi?
5. Tizimli tahlil modellariga nimalar kiradi?
6. Tizim nazariyasining uchta bosqichi nimalarni o‘z ichiga oladi?
Adabiyotlar:
1. Грекул В.И., Денищенко Г.Н., Коровкина Н.Л. Проектирование информационных систем. Учебное пособие. Интернет-университет, университет информационных технологий, – М., 2005. – 304 с.
2. Рочев И.В. Информационные технологии. Анализ и проектирование информационных систем. Учебное пособие. 2-е изд. испр. – Москва-Cанкт-Петербург: Ланг., 2019. – 128 с.
3. Крэг Ларман. Применение UML 2.0 и шаблонов проектирования. Практическое руководство. 3-е изд. Издательский дом “Вильямс”. – М.: 2013. – 736 с.
1.5. Axborot tizimini loyihalash bosqichlari
Reja:
1. AT loyihalashni tashkillashtirishdagi umumiy yondashuvlar.
2. AT me’yoriy loyihalashdagi 1- 5-bosqichlar.
Tayanch tushunchalar: axborot tizimlarini loyihalashni tashkillashtirish; umumiy yondashuvlar; loyihalash bosqichlari.
1. AT loyihalashni tashkillashtirishdagi umumiy yondashuvlar.
Axborot olish yoki ma’lumot olish asosiy axborot jarayonlaridan biridir. Qadim zamonlardan beri insoniyat bu bilan shug‘ullangan. Qidiruv maqsadi, imkoniyatlari va tabiati doimo mavjudligi, ma’lumot, uning ahamiyati va foydalana olish imkoniyati, shuningdek qidiruvni tashkil qilish vositalariga bog‘liq edi.
XX asr oxiri - XXI asrning boshi doimiy ravishda o‘sib boruvchi turli xil ma’lumotlarning keng to‘plamlari va jamiyatning keng qatlamlari uchun qiziqish bilan tavsiflanadi. Bundan tashqari, ko‘pchilik foydalanishi mumkin bo‘lgan Internet texnologiyalari va dasturiy-texnik vositalar ushbu jarayonni istalgan vaqtda, istalgan joyda, istalgan so‘rov uchun amalga oshirishga imkon beradi.
Qidiruv - bu ketma-ketlikda yoki boshqasida qidirilayotgan obyekt massivda saqlanadigan har bir obyekt bilan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan jarayon. Har qanday qidiruvning maqsadi - qidirilayotgan odamga kerakli ma’lumotlarni, ma’lumotni va hokazolarni olishga yordam beradigan har xil ma’lumotlarni qidirishga ehtiyoj, o‘z kasbiy, madaniy va boshqa har qanday darajalarini yaxshilash; yangi ma’lumotlar yaratish va yangi bilimlarni yaratish; boshqaruv qarorlarini qabul qilish va boshqalar.
Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, Internetda 30 million va undan ortiq foydalanuvchi bor. Ulardan o‘n minglablari - onlayn (inglizcha “on-line” - istalgan vaqtda interaktiv kirish) va bunday foydalanuvchilar soni doimiy ravishda o‘sib bormoqda. Bu tezkor qidiruvni tashkil qilishni va juda ko‘p foydalanuvchilarga kerak bo‘lgan ma’lumotlarni topishni qiyinlashtiradi. Muammolar ma’lumot olishning turli xil imkoniyatlari (turlari), ularni axborot-qidiruv tizimlarida (AQT) amalga oshirishning har xil usullari, foydalanuvchilarning bunday tizimlarning imkoniyatlari to‘g‘risidagi bilimlarining turli darajalari, ayniqsa so‘rovlarni shakllantirish va ushbu so‘rovlar natijasida olingan ma’lumotlarni qayta ishlash sohasidagi muammolar tufayli yuzaga keladi va boshqalar.
Kelgusida AQT ma’lum foydalanuvchilarning bilimlari va so‘rovlarini hisobga olgan holda avtomatik ravishda moslasha oladigan, so‘rovlarni tabiiy tilda qabul qiladigan va sun’iy intellektdan foydalangan holda ularga tegishli va tegishli ma’lumotlarni taqdim etadigan avtomatik ravishda moslashtiriladi deb taxmin qilinmoqda. Bunday AQTni yaratish uchun ma’lum AQT foydalanuvchilari yoki ularning vositachilarining zakovati va bilimlari talab etiladi. Ayni paytda, ko‘plab qidiruv tizimlaridan foydalanuvchilar ushbu mavzu bo‘yicha juda yaxshi buyruqqa ega bo‘lishlari kerak. “Axborot olish” yoki “ma’lumot olish” atamasining turli xil talqinlari mavjud.
“Ma’lumotni qidirish” atamasini amerikalik matematik K.Myers ishlab chiqqan. Uning ta’kidlashicha, bunday qidirishning asosiy sababi axborot so‘rovi shaklida ko‘rsatilgan ma’lumotlarga bo‘lgan ehtiyojdir. K.Muers ma’lumot olish obyektlarini hujjatlar, ularning mavjudligi va joylashuvi to‘g‘risidagi ma’lumotlar, faktik ma’lumotlar deb atadi.
Kutubxonalar vakillari haqiqatan ham qidiruv muammolarini birinchi bo‘lib hal qilishdi. Ular “ma’lumotnoma-qidiruv apparati” deb nomlangan ma’lumot olish vositalarini ishlab chiqdilar (kataloglar, bibliografik ko‘rsatkichlar va boshqalar). Professional rus matbuotida bu atama 70-yillardan beri ishlatilgan. Kutubxonachilar “ma’lumot olish” ni foydalanuvchining ma’lumot so‘roviga mos keladigan ma’lumot qatorida hujjatlarni topish deb belgilaydilar.
Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish nuqtai nazaridan, “ma’lumot olish” - bu maqsadlarni, iste’molchilar so‘roviga mos keladigan hujjatlarni, ular to‘g‘risidagi ma’lumotlarni, dalillarni, ma’lumotlarni qidirishning mantiqiy va texnik harakatlar majmui.
|
| |
