4.1.2. HDSL texnologiyasi va uning ishlash prinsipi
Raqamli abonent liniyasini qurish texnologiyasi xDSL ning
keyingi rivojlanishi, abonent liniyalarining yuqori tezlikli texnologiyasi
HDSL (High-bit-rate Digital Subscriber Loop) ni paydo bo‘lishiga olib
keldi. Bunday qurilma kabelning bir juftligi orqali 768/1024 Kbit/s
tezlikda axborotni tuliq dupleks xolatda almashish imkonini beradi va
oddiy kabelning ikki yoki uch juftligi orqali, parametrlarni tanlamasdan
simmetrik bo‘lmagan xolda xam 2048 Kbit/s tezlikda axborotlarni
uzatishi mumkin. Tizim bir kabeli xisoblanadi ya'ni bitta kabel orqali
75
axborotlarni uzatish va qabul qilish mumkin. Shuningdek SAR
modulyasiyasi yordamida HDSL tizimi uchun bir kabelning 50-80%
juftligini qo‘llash mumkin.
HDSL texnologiyasining keyingi rivojlanishi, kabelning bir juftligi
orqali ishlovchi, simmetrik raqamli abonent liniyalariga mo‘ljallangan
SDSL texnologiyasidir. HDSL qurilmalarining ish sifatiga ta'sir qiluvchi
asosiy omillardan biri bu liniyalarining parametrlaridir. Shulardan eng
asosiylarini karab chiqamiz:
signalning zaiflashishi. Kabelli liniyalardagi signalning so‘nishi
kabelning turiga, uning uzunligiga va signal chastotasiga boglik;
liniya qanchalik uzun bo‘lsa va uning chastotasi qanchalik yuqori
bo‘lsa uning so‘nishi shunchalik yuqori bo‘ladi;
amplituda chastotaviy tavsifning notekisliligi. Umuman olganda
aloqa liniyalarining kabellarini past chastotali filtr deb faraz qilish
mumkin;
radiochastotali interferensiya;
guruxli o‘tish vaqtining kechiqishi, signalning kabelda tarqalish
tezligi uning chastotasiga bog‘lik, shu tarzda agar AChT
bir xil bo‘lsa
xam impuls shakli uzatishda buziladi.
HDSL qurilmalarining asosini liniya trakti tashkil etadi, ya'ni mis
liniyalari buyicha raqamli oqimlarni uzatish uchun kodlash usuli
qo‘llaniladi.
HDSL texnologiyasi liniyaviy kodlashning ikki
texnologiyasini: 2B1Q(2 binary1 quartenaiy) va CAP (Carrierless
Amplitudeand Phase Modulation) ishlatishni qarab chiqadi. Ikkala
texnologiya xam uzatiladigan va qabul qilinadigan signallarni, signal
jarayonlari deb ataladigan raqamli kayta ishlashga va bir kator umumiy
prinsiplarga asoslangan.
HDSL qurilmasini ishlab chiqarish bilan bir necha chetel
kompaniyalari shug‘ullanadi. HDSL qurilmasiniig asosiy parametri
uning ishlash masofasidir. Bu parametr 100% amalda qo‘llaniladngan
liniya kodining turi orqali aniqlanadi. Bunday parametr (2B1Q kodi)
qo‘llaniladigan barcha qurilmalar uchun bir xildir, ya'ni bir xil masofa
va shovqinbardoshlik bilan ta'minlaydi. Parametrlari bo‘yicha SAR
modulyasiyasi qo‘llaniladigan qurilmalar, 2B1Q kodi qo‘llaniladigan
qurilmalarga mos tushadi. HDSL qurilmalari turli qo‘shimcha
funksiyalarning mavjudligi/yuqligi, energiyaga bo‘lgan turli talablar,
zaxira rejimlarining mavjudligi bilan boshqa qurilmalardan farq
qiladi. Bu turli mikrosxemalar majmuasini qo‘llash, dasturiy
ta'minotdagi farq va konstruktorlik qayta ishlashlar bilan bog‘liq.
76
HDSL tizimlarining turli liniyaviy kodlash texnologiyalari,
ishlash masofasining asosiy qiymatlari quyidagi 1.1-jadvalda
ko‘rsatilgan.
Bu jadvalda HDSL WATSON (Schmid Telecom AG,
Shveytsariya) qurilmalarining turli seriyalari ko‘rsatilgan.
WATSON 2 kurilmasida 2B1Q kodi qo‘llaniladi va kabelning
ikki juftligi orqali ishlaydi, WATSON 3 da SAR-64 modulyasiyasi
qo‘llaniladi va kabelning ikki juftligi orqali ishlaydi, WATSON 4 da
SAR-128 modulyasiyasi qo‘llaniladi va kabelning bir juftligi orqali
ishlaydi.
4.1-javal. HDSL tizimlarining parametrlari
O’t
kazgich
diametri
Regenerat
orlarsiz liniya
uzunligi
Regenerat
orlarsiz liniya
uzunligi
Regenerat
orlarsiz liniya
uzunligi
0,4
4 km
gacha
4-5 km
3-4 km
0,6
6 km gacha
6-7 km
4-5 km
0,8
9 km gacha
10-12 km
6-7 km
1,2
18 km gacha
14-18 km
10-13 km
HDSL apparaturasining liniya traktini tashkil qilish uchun
yuqorida aytib o‘tganimizdek kodlashning ikki texnologiyasi 2B1Q va
SAR qo‘llaniladi. Qo‘llaniladigan liniya kodlari texnologiyalariga
boglik xolda, signallarni regeneratorsiz uzatish masofasi tanlanadi.
HDSL tizimlarini amalda qo‘llash tajribasi shuni ko‘rsatdiki,
2B1Q texnologiyalariga asoslangan apparaturalarning sifat parametrlari
(masofasi, shovqindan ximoyalaganligi va boshqalar) va narx
ko‘rsatkichi buyicha nisbatan qimmat, chunki
2B1Q
texnologiyasi keng
tarqalgan
va
ishlab
chiqarishga
arzonga
tushadi.
HDSL
texnologiyalarining tuzilishiga misol 4.7-rasmda ko‘rsatilgan.
77
4.7-rasm. HDSL texnologiyasi asosidagi abonent ulanish
liniyasi
Yuqorida takidlanganidek xDSL oilasining HDSL vakili
nisbatan yuqori tezlikli, simmetrik raqamli abonent ulanish
liniyalarini qurishda ham qo’llanilishi mumkin.
|
