FTTC Osma Mikrotrubkali havo kabel tizimini qurish

174 
 
9.14-rasm. Tayanchlarga osiluvchi mikrotrubkali kabellar 
Ushbu mikrotrubkali kabellar tayanchlarga osib chiqiladi. Bunda 
kabellarga 2 ta fider klaster kabellar uchun va 8 ta drop kabellar uchun 
kanallar mavjud. 
Bunday mikrotrubkali kabellar maxsus qobiqqa yega bo‘lgan 
kabellar yotqiziladi.Havo bosimi orqali yotqizish ishlari amalga 
oshiriladi.Abonentni ulashda kabeldan aloxida trubka ajratiladi va u 
abonentning uyigacha tortilgan bir trubkali kabelga tulanadi.Uydan yoki 
optik ajratuvchi muftadan pnevmo o‘tkazish amalga oshiriladi. 
Nazorat savollari 
1.
Wi-Fi tarmoqlari xususiyatlari qanday? 
2.
Wi-MAX tarmoqlarining qo’llanish xususiyatlari qanday? 
3.
DSLAM qurilmasi qanday tarmoqlarda qo’llaniladi? 
4.
DSLAM ning modullari qanday? 
5.
Optik aloqa tizimalrining qurilishining turlari? 
6.
Vertikal usuldagi havo optik aloqa liniyalari. 
7.
Gorizontal usuldagi havo optik aloqa liniyalari. 
8.
Mikrokabelli optik aloqa liniyalari. 
10-BOB. TOLALI OPTIK ALOQA TIZIMLARINI 
LOYIHALASHTIRISH ASOSLARI 
10.1. Uzatish tizimlari va liniyalarini loyihalashga tizimli 
yondoshish asoslari 
Loyihalashga tizimli yondashuv, yakuniy maqsadlarga erishishga 
juda ham sezilarli ta’sir etuvchi, alohida qismlarning o‘zaro ta’sirini 
hisobga olgan holda, muayyan sharoitlarda aniq funksiyalarni 
bajaruvchi, to‘liqligicha yagona ob’ekt sifatida tizim va uning ishlashini 

175 
o‘rganishni 
ko‘zlaydi. 
Bunda 
sistemologiya, 
sistemotexnika, 
operatsiyalarni tadqiq etish nazariyasi va matematik dasturlash 
nazariyasi kabi tizimli fanlarning metodologiyasi va matematik apparati 
muvaffaqiyatli ishlatilishi mumkin.
Tizimli yondashuv turli loyihalash bosqichlari (dastlabki effekt, 
texnik loyiha, ilmiy tadqiqot ishi va b.q.) da amalga oshirilishi mumkin, 
biroq eng samarali effektga tizimning tuzilish sxemasi tanlanadigan va 
uning 
asosiy 
parametrlari 
baholanadigan, 
dastlabki 
loyihalash 
bosqichida erishiladi. 
Optimal loyihalashga tizimli yondashuvning asosiy prinsiplarini 
quyidagicha ifodalash mumkin: 
1. Optimal qismdan tarkib topgan tizim, umumiy holda optimal 
hisoblanmaydi. To‘liq holda tizimni optimallashtirish, qismlar bo‘yicha 
optimallashtirish bilan almashtirilganda, ko‘pincha xato xulosalarga olib 
kelishi 
mumkin. 
Qismlar 
bo‘yicha 
optimallashtirish 
to‘liq 
optimallashtirishdagidek natijalarga olib keladi, faqatgina shu holdaki, 
qachonki tizimning bir qismining parametrlari boshqa qismining 
parametrlarini tanlashga ta’sir etmasa, bu amaliyotda nisbatan kam 
uchraydi. 
2. Tizimni optimallashtirish son bo‘yicha aniq va yagona, 
optimallash-tirish maqsadini matematik ko‘rinishda aks ettiruvchi, 
mezon bo‘yicha olib borilishi kerak. Tizimning optimallashtiriladigan 
parametrlarining funksiyasi ko‘rinishida namoyon bo‘lgan, optimallik 
mezoni maqsad funksiyasi deb ataladi. Qoida bo‘yicha u yoki bu usullar 
bilan o‘zaro bog‘liq, bir necha optimallik mezonlarining mavjudligi, 
jarayonni logik tugagungacha etkazishga imkon bermaydi, son bo‘yicha 
aniq mezonning mavjud emasligi ishlab chiqaruvchi tomonidan uning 
oldiga qo‘yilgan vazifani etarlicha tushinmasligi xaqida dalolat beradi. 
3. Tizim optimallashtirilishi kerak, qachonki optimallashtiriladigan 
parametrlarga 
sonli 
aniq 
chegaralar 
berilsa. 
Optimallashtirish 
sharoitlariga bog‘liq bo‘lgani uchun tizimning optimalligi doimo nisbiy, 

176 
shartli. Shuning uchun optimallashtirish sharoitlari real sharoitlar bilan 
etarlicha aniq mos kelishi kerak. 
Optimal tizimlarni loyihalash matematik usullar bilan amalga 
oshiriladi, bunda tizimning matematik ifodasiga, ya’ni uning matematik 
modelini ishlab chiqishga zaruriyat yuzaga keladi. Matematik model 
asosini tizimning tashqi va ichki parametrlari o‘rtasidagi analitik 
nisbatlar (aloqa tenglamalari) tashkil etadi. Tashqi parametrlar tizimni 
foydalanuvchi nuqtai nazaridan ta’riflaydi. Xususan, bunday parametrlar 
xalaqitlarga bardoshlilik, kanallar soni, o‘tkazish qobiliyati, ishonchlilik, 
narxi, gabarit o‘lchami, og‘irligi va b.q. bo‘lishi mumkin. Ichki 
parametrlar tizimni ishlab chiqaruvchi nuqtai nazaridan ta’riflaydi. 
Uzatish tizimlari uchun bunday parametrlar quyidagilar hisoblanadi: 
modulyasiya turi, kod turi, o‘zgartirish pog‘onalarining soni, 
qo‘llaniladigan elementlarning turi va b.q. Keyingi boblarda keng 
ishlatilinadigan, analitik ko‘rinishdagi tizimning tashqi va ichki 
parametrlari o‘rtasidagi aloqa tenglamalari quyidagi natijalardan olinishi 
mumkin: 
- nazariy tadqiqotlar (masalan, xalaqitga bardoshlilik, o‘tkazish 
qobiliyati, ishonchlilik va b.q. uchun aloqa tenglamalari), 
- texnik – iqtisodiy hisoblashlar (masalan, narx – navo, keltirilgan 
xarajatlar va b.q. uchun aloqa tenglamalari), 
- 
eksperimental 
bog‘liqliklar 
yoki 
emperik 
ma’lumot 
approksimatsiyasi (masalan, xatolik ehtimolligi, nutq signallarining 
aniqligi va b.q. uchun aloqa tenglamalari), 
- tizim yoki uning kichik tizimlarini EHM da imitatsion 
modellashtirish natijasida (masalan, qo‘llaniladigan kod turiga bog‘liq 
holda xalaqitlardan himoyalanganlik yoki xatoliklar xarakteriga bog‘liq 
holda sinxronizatsiya tizimi parametrlari uchun aloqa tenglamalari). 
Aloqa tenglamalaridan ba’zilari ehtimolli xarakterga ega, chunki 
signal, kanal va xalaqitlarning statistik xarakteristikalarini e’tiborga 
oladi. 

177 
Optimallashtirish masalasini echishda birinchi bosqichda ro‘yxat 
tuziladi, ya’ni e’tiborga olish kerak bo‘lgan omillar tanlanadi. Bu 
omillarni ishlatishning ruxsat etilgan chegaralarini aniqlash kerak. 
Bundan kelib chiqib, mumkin bo‘lgan ruxsat etilgan echimlar doirasi 
aniqlanadi. Keyingi bosqichda mezon va chegaralar tanlanadi. Maqsad 
(maqsadlar) loyihalashtiriladigan tizimning istalgan (maqsad etilgan) 
xolati sifatida, ya’ni rivojlantiruvchi natija sifatida aniqlanadi. Aytib 
o‘tilgandek, maqsadga erishish ko‘pgina xolatlarda, tizimning tashqi va 
ichki parametrlarining qiymati kabi ehtimolli xarakterga ega va nimani 
bajarish mumkin bo‘lishidan ajralmaydi. Shu tarzda, maqsadlar ularga 
erishish vositalaridan ajralmagan, bu maqsadlarga erishish doimo 
chegaralangan. Natijada, qoida bo‘yicha, maqsadlar ierarxiyasi 
shakllanadi, ulardan biri (asosiylari) mezonlar vazifasida, boshqalari 
chegara vazifasida namoyon bo‘lishi mumkin. Bunda ularni qarama – 
qarshi qo‘yish mumkin emas, oldin mezon bo‘lganlar, keyinchalik 
chegara bo‘lishi mumkin va aksincha.
Mezon – qaror qabul qilishning tanlangan variantining maqsadga 
muvofiqligini baholash imkonini beruvchi ko‘rsatkich. Mezonning 
matematik ta’rifi – mezonli yoki maqsadli, funksiya. 
CHegara – ko‘riladigan variantlar sonini chegaralovchi, omillar. 
Agar analitik ifoda yordamida u yoki bu Z masalaning maqsadini va 
unga erishish vositalari x
i
ni bog‘lashga erishilsa, unda maqsadli yoki 
mezonli, W funksiya olinadi:
Z = W (X, T), 
bu erda, X – boshqariluvchi o‘zgaruvchilar (maqsadga erishish 
vositalari); T – chegara (yo‘naltirilgan o‘zgaruvchilar). 
Minimum yoki maksimum Z – optimallashtirish mezoni, qabul 
qilingan qaror samarasining chegaraviy o‘lchovini sonli ifodalovchi: 
Z
min (maks)
= W* (x
1
*, x
2
*,…, x
m
*, T), 

178 
bu erda, x
i
* - T chegaralarda boshqariluvchi o‘zgaruvchilarning 
optimal qiymatlari, i = 1, m. 
Optimallashtirish masalalarini to‘g‘ri va teskari tashkil etish usullari 
farqlanadi. Masalan, to‘g‘ri tashkil etishda mezon sifatida S xarajatlar 
(kapital, ekspluatatsion va b.q.) birinchi o‘rinda turadi, lekin E qaror 
(ishonchlilik, xalaqitbardoshlilik, o‘tkazish qobiliyati, regeneratsiyalash 
uchastkasi uzunligi va b.q.) ning effekt yoki samaradorligi chegara 
hisoblanadi: 
S
min
= min (S
1
, S
2
, …, S
m
), E ≥ E
te
, 
bu erda, E
te
– effektning talab etiladigan qiymati (masalan, tayyorlik 
koeffitsienti). 
Masalani teskari tashkil etishda mezon sifatida effekt (qaror 
samaradorligi) birinchi o‘rinda turadi, xarajatlar esa chegara hisoblanadi:
E
maks
= maks (E
1
, E
2
, E
m
), C< S 
r.e
, 
Bu erda, S 
r.e
– ruxsat etilgan xarajatlar. 
Axborotlashtirilganligiga bog‘liq holda optimallashtirish masalasi 
quyidagi sharoitlarda echilishi mumkin: 
- aniqlilik, qachonki tizimning tashqi va ichki parametrlari bir 
qiymatli aniqlanganda; 
- stoxastik (tavakkal, xavfli sharoitlarda), qachonki parametrlar 
qiymati tasodifiy xarakterga ega bo‘lsa, lekin ehtimolli xarakteristikalar 
bilan aniqlanishi mumkin; 
- noaniqlilik, qachonki parametrlar qiymati noma’lum bo‘lsa, ya’ni 
xattoki ularning ehtimollik xarakteristikalari mavjud bo‘lmaydi. 
Optimallashtirish masalalarini echish uchun qo‘llaniladigan, eng 
keng tarqalgan matematik metodlarga, aniqlilik sharoitlarida chiziqli va 
dinamik dasturlash usullari kiradi, tavakkal va xavfli sharoitlarda – 

179 
statistik sinash usullari (Monte – Karlo usuli), noaniqlilik sharoitlarida – 
ierarxiyalarni taxlil qilish usullari kiradi [123]. 

Download 3,98 Mb.