4.
Moddalarning xossalarini nima uchun bilish kerak?
7
Dars davomida “Fizik xossalari turlicha bo‘lgan moddalar
bilan ishlash” laboratoriya ishini bajarish talab qilinadi.
LABORATORIYA ISHI. Fizik hossalari turlicha bo‘lgan moddalar
bilan tanishish.
O’quvchilar kimyo fanini o‘rganish davomida moddalar bilan
doimo muloqotda bo‘ladilar. Moddalarning xossalarini o‘rganishda ularni
yetarli darajada to‘liq ta’riflay olish muhim ahamiyatga ega.
Demak, o’quvchilar eng avvalo “modda”, “jism” tushunchalarini
to’liq o’zlashtirib olishi zarur. Berilgan moddalarning tashqi ko’rinishiga
qarab uning eng muhim fizikaviy hossalarini aytib bera olishi kerak.
Oldindan tayyorlab qo’yilgan moddalarning na’munalari har bir
o’quvchioga tarqatilgan bo’ladi. Dars davomida o’qituvchining
ko’rsatmasi ostida o’quvchilar o’zlariga berilgan moddalarning
hossalarini jadvalga to’ldiradilar.
Laboratoriya ishi davomida o’quvchilarda kuzatish, kuzatish
natijalarini solishtirish va hulosa qilish malakalari shakllanib boradi.
Sizga berilgan moddalarning xossalarini quyidagicha jadval tuzib
yozib boriladi.
Modda nomi
Agregat
holati
Rangi
Hidi
Suvda
eruvchanligi.
Qattiq
ligi
Osh tuzi
Shakar
Ichimlik soda
Bo’r
Alyuminiy
Etil spirt
Temir
Mis
Oltingugurt
1. Moddaning odatdagi sharoitda agregat holati, ya’ni gaz, suyuq
yoki qattiq tuzilishdaligi aniqlanadi.
2. Moddaning rangi oddiy yorug‘likda vizual (ko‘z bilan ko‘rib)
aniqlanadi.
3. Moddaning hidi: modda hidini aniqlashda ehtiyot bo‘ling.
Moddalarning hidi o’qituvchi ko‘rsatgan usulda aniqlanadi.
(Berilgan notanish moddaning hidi zaharli yoki burun
bo‘shlig‘ini yallig‘lantiradigan bo‘lishi mumkin)
4. Berilgan moddaning suvda erishi yoki erimasligini bilish uchun
uning ozgina bo‘lagini probirka yoki stakanga solib, ustiga suv
8
quying va aralashtiring. Agar modda bo‘lakchalari batamom erib
ketsa yoki sezilarli darajada kamaysa, modda suvda eruvchan
hisoblanadi.
5. Moddaning qattiqligini qattiqlik shkalasidan foydalanib, agar
bunday shkala bo‘lmasa tirnoq (qattiqligi 2-2,5), shisha
(qattiqligi 5) va boshqa qattiqligi aniq moddalar bilan solishtirib
ko‘ring.
6. Moddaning
qaynash,
suyuqlanish
haroratlarini
ma’lumotnomalardan foydalanib toping va jadvalga tushiring.
7. Noma’lum moddaning ta’mini totib ko‘rmang!
8. Sizga berilgan moddaning xossasini quyidagi tartibda aytib
bering:
odda nomi
Agregat holati
Rangi
Hidi
Suvda eruvchanligi
Qattiqligi
Qaynash va suyuqlanish haroratlar
