|
Turistik talabning oʼzgarishiga va turizm rivojlanishiga taʼsir qiluvchi omillar (talabni belgilovchi omillar)
|
| bet | 29/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINA5.4. Turistik talabning oʼzgarishiga va turizm rivojlanishiga taʼsir qiluvchi omillar (talabni belgilovchi omillar).
Turistik talabga taʼsir etuvchi narx omilidan tashqari, narx boʼlmagan xarakterdagi koʼplab omillar mavjud boʼlib, ular talabning narx boʼlmagan determinantlari deb ataladi. Ular orasida quyidagilar mavjud.
Isteʼmolchining didi
Turistik mahsulotga boʼlgan talabga isteʼmolchining didi yoki sayyohlarning afzalliklariga taʼsir qiladi. Turistlarning isteʼmol didining oʼzgarishiga reklama, moda va boshqalar sabab boʼlishi mumkin. Shuni taʼkidlash kerakki, yangi turistik mahsulotning paydo boʼlishi shaklidagi texnologik oʼzgarishlar ham isteʼmolchi didining oʼzgarishiga olib kelishi mumkin. Masalan, turistik yoʼnalishda qulay mehmonxonalar ochilishi qulayroq mehmonxonalar xizmatlariga boʼlgan talabni sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.
Turistlar soni (xaridorlar)
Bozorda turistik mahsulot isteʼmolchilari sonining koʼpayishi talabning oshishiga, isteʼmolchilar sonining kamayishi esa uning qisqarishiga olib keladi. Oʼz vaqtida havo transportining rivojlanishi uzoq masofali turistik sayohatlarni amalga oshirishda sayohat vaqtini tejash hisobiga turistlar sonining tez oʼsishini ragʼbatlantirdi. Аxborot texnologiyalarining zamonaviy takomillashuvi xalqaro turizm chegaralarini favqulodda darajada kengaytirdi, bu esa turistik sayohatlarga boʼlgan talabni oshirdi.
Potentsial turistlarning daromadlari.
Isteʼmolchining pul daromadlaridagi oʼzgarishlarning turistik talabga taʼsiri juda qiyin. Аksariyat hollarda daromadning oʼsishi turistik mahsulotga boʼlgan talabning oshishiga olib keladi, chunki daromadlar oshishi bilan potentsial turistlar (isteʼmolchilar) koʼproq turlarni sotib olishga intiladi. Аksincha, daromadlar kamaysa, turlarga talab kamayadi.
Shu bilan birga, daromadning oshishi turistlarning maʼlum turistik yoʼnalishlarga turlarga boʼlgan talabini kamaytirishi mumkin, chunki turistik xizmatlarning badavlat isteʼmolchilari qulayroq, moda va shunga mos ravishda qimmatroq turistik yoʼnalishlarga turlarni sotib olishga oʼtishlari mumkin.
Tegishli turlar (xizmatlar) narxlari
Bogʼlangan tur mavjud turga tegishli tur boʼlib, uning oʼrnini bosuvchi yoki unga hamroh boʼlishi mumkin.
Bogʼlangan tur narxining oʼzgarishi uning qardosh turiga boʼlgan talabni oshiradimi yoki kamaytiradimi, bogʼlangan tur uning oʼrnini bosuvchi tur boʼladimi yoki uning qardosh turiga hamroh boʼladimi? Yoki yoʼqligiga bogʼliq. Masalan, sayyohning u yoki bu 5 yulduzli mehmonxonada joylashishi qulay xizmatdir. Bitta mehmonxonada qolish narxi koʼtarilganda, sayyohlar soni kamroq boʼladi. Bu boshqa shunga oʼxshash mehmonxona xizmatlariga talabning oshishiga olib keladi, ammo arzonroq. Аksincha, turar joy narxi pasayganda, turistlar maʼlum bir mehmonxonada koʼproq boʼlib qolishadi, bu esa boshqa shunga oʼxshash, ammo qimmatroq mehmonxona xonalariga talabning pasayishiga olib keladi.
Shunday qilib, ikkita turistik mahsulot (turistik xizmatlar) bir-birini almashtirsa, ulardan birining narxi bilan ikkinchisiga boʼlgan talab oʼrtasida toʼgʼridan-toʼgʼri bogʼliqlik mavjud.
Turistlarning o’z uyini tark qilganidan boshlab orqaga qaytgunlariga qadar foydalangan barcha xizmatlari va to’plagan tajribalari turistik mahsulot hisoblanadi. Ishlab chiqaruvchilar tomonidan mehmonxonaning xonalari, restoranlarning ovqatlari biror turistik mahsulotdir. Faqat turistlarga ko’ra bular aralash turistik mahsulotning bir parchalari hisoblanadi. Turist ta‘tilga chiqar ekan turli xil aralash bir mahsulot, y‘ani xizmat paketi sotib oladi.15
Benzin narxi pasayganda, haydovchilar koʼproq avtomobil haydashadi va koʼproq yurish motor moyiga talabni oshiradi. Аksincha, benzin narxining oshishi oxir-oqibatda motor moyiga boʼlgan talabni kamaytiradi. Shunday qilib, benzin va neftga boʼlgan talab qoʼshilgan talab deyiladi. Benzin va motor moyi bir-birini toʼldiruvchi tovarlardir. Bogʼlangan tovarlar - bu deyarli har qanday sayyohning asosiy atributlari boʼlgan kameralar va plyonkalar.
Ikki tovar bir-birini toʼldiruvchi boʼlsa, ulardan birining narxi va ikkinchisiga boʼlgan talab oʼrtasida teskari bogʼliqlik mavjud.
Turistik (isteʼmolchi) taxminlar
Turistik mahsulotlarning kelajakdagi narxlari, turistik mahsulotlarning mavjudligi va kelajakdagi daromad kabi omillarga nisbatan isteʼmolchilarning taxminlari turistik talabni oʼzgartirishi mumkin. Isteʼmolchilarning kelajakda narxlarning oshishi ehtimoli haqidagi taxminlari ularni tahdidli narx oshishini "oldindan boʼshatish" uchun bugun tur sotib olishga undashi mumkin.
Xuddi shunday, daromadning oʼsishini kutish isteʼmolchilarni joriy xarajatlarni kamroq cheklashga majbur qilishi mumkin. Masalan, bu Misrga sayohatlar tufayli jet yoqilgʼi narxlari yangi yilda yanada qimmat boʼladi deb kutilsa, yoki viza qiymati ortsa va yana shunga o’xshash boshqalar sabablar tufayli sayyohlar yangi yil oldidan Misrga borishga intilishadi, bu esa ushbu sayyohlik joyiga boʼlgan talabni sezilarli darajada oshiradi. Аksincha, narxlarning pasayishi va daromadlarning pasayishini kutish hozirgi turistik talabning pasayishiga olib keladi.
|
| |
