|
Kirish bob. Turizm iqtisodiyotigа kirish
|
| bet | 27/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINA5.2. Talabning egiluvchanligi.
Tovarga boʼlgan talab, uning narxiga, isteʼmolchi daromadiga va boshqa tovarlar narxiga bogʼliqdir. Xuddi shunday, taklif tovar narxiga va tovarni ishlab chiqarish xarajatiga bogʼliq.
Talab qonuniga koʼra, isteʼmolchilar narx pasayganda koʼproq mahsulot sotib olishadi. Biroq, isteʼmolchilarning narx oʼzgarishiga munosabati darajasi mahsulotdan mahsulotga sezilarli darajada farq qilishi mumkin. Qoida tariqasida, isteʼmolchilarning bir xil mahsulotga nisbatan reaktsiyasi uning narxiga qarab sezilarli darajada farq qiladi.
Iqtisodchilar narx egiluvchanligi tushunchasidan foydalangan holda isteʼmolchilarning mahsulot narxining oʼzgarishiga sezgirlik (sezgirlik) darajasini aniqlaydilar.
Elastiklik - bir oʼzgaruvchining boshqa bir oʼzgaruvchi taʼsiri ostida oʼzgarishini oʼlchaydigan oʼlchov; aniqroq qilib aytganda, biror oʼzgaruvchining bir foizga oʼzgarishini natijasida boshqa bir oʼzgaruvchining maʼlum foiz miqdorga oʼzgarishini koʼrsatadigan sondir.
Talabning elastikligi - bu narx oʼzgarishiga nisbatan talab miqdorining oʼzgarish reaktsiyasi boʼlib:
narxning ozgina oʼzgarishi, talabning nisbatan koʼproq oʼzgarishiga olib kelsa, bu talabni elastik deyiladi.
narxning ozgina oʼzgarishi, talabning nisbatan kamroq oʼzgarishiga olib kelsa, talabni noelastik deyiladi.
Talabning elastikligi = (Talab miqdorining % oʼzgarishi)/(Narxning % oʼzgarishi)
Talabning narx boʼyicha egiluvchanligi, agar uning narxi 1% ga oʼzgarsa, ushbu turdagi turistik xizmatlarga boʼlgan talab necha foizga oʼzgarishini koʼrsatadi. Аgar bu koʼrsatkich 1 dan katta boʼlsa, unda narxga boʼlgan talab elastik boʼladi, agar bu koʼrsatkich 1 dan kam boʼlsa, unda narxga boʼlgan talab noelastik boʼladi.
Turizmdagi talab juda elastik. Talabning egiluvchanligini belgilovchi omillarga nisbatan qatʼiy qoidalar yoʼq.
Turizm sohasida nazariy jihatdan ahamiyatli va amaliy jihatdan foydalidir.
Аlmashtirish. Ushbu turistik mahsulotni turistga (isteʼmolchiga) qanchalik yaxshi oʼrinbosarlar taklif qilinsa, unga boʼlgan talab shunchalik elastik boʼladi. Misol uchun, agar raqobatdosh mini-mehmonxonalardan biri oʼz xizmatlarining narxini oshirsa (mehmonxona xonasi fondining taklif narxi), u holda sayyohlar (xaridorlar) koʼplab raqiblari mini-mehmonxonalar tomonidan taklif qilinadigan xona fondlariga yoʼnaltiriladi.
Isteʼmolchining daromadidagi oʼziga xos vazn. Mahsulot isteʼmolchi byudjetida qancha koʼp joy egallasa, qolgan barcha narsalar teng boʼlsa, unga boʼlgan talabning egiluvchanligi shunchalik yuqori boʼladi. Misol uchun, printer uchun qogʼoz yoki siyoh kartridjlari narxining 8% ga oshishi atigi bir necha soʼmni tashkil qiladi va soʼralgan mahsulotlar sonini oʼzgartirish nuqtai nazaridan minimal reaktsiyaga sabab boʼladi. Shu bilan birga, chet yelda sayyohlik vaucherlari narxlarining 8 foizga oshishi minglab soʼmni tashkil qiladi va narxlarning bunday oʼsishi allaqachon koʼplab oilalarning yillik daromadining muhim qismini tashkil qiladi. Xarid qilingan turistik vaucherlar soni sezilarli darajada kamayishini kutish mumkin.
Hashamatli buyumlar va ehtiyojlar mavjud. Ehtiyojlarga boʼlgan talab odatda elastik emas. Hashamatli tovarlarga talab odatda elastik. Bugungi kunda turizm, garchi u inson hayotidagi ijobiy omil sifatida uning jismoniy va aqliy kuchini tiklash omili sifatida tan olingan boʼlsa-da, lekin bu hali birinchi zarurat masalasiga aylanmagan. Bundan tashqari, u koʼpchilik tomonidan maʼlum bir hashamat va hashamat obʼekti sifatida qaraladi. Misol uchun, narxi taxminan 60000000 soʼm boʼlgan Xitoy yoki Dominikan Respublikasiga qimmat sayohatlar hashamatli buyumlardir va ularni koʼp qiyinchiliksiz isteʼmoldan chiqarib tashlash mumkin. Аgar ushbu turlarning narxi koʼtarilsa, ular sotib olinmaydi va bunday qarorni qabul qilgandan soʼng, hech kim oʼz hayoti uchun katta muammolarga duch kelmaydi.
Vaqt omili. Mahsulotga boʼlgan talab, odatda, sotib olish toʼgʼrisida qaror qabul qilish uchun zarur boʼlgan vaqt qancha uzoq boʼlsa, elastikroq boʼladi. Ushbu qoidaning sabablaridan biri shundaki, koʼplab isteʼmolchilar odatiy odamlardir. Аgar mahsulot narxi oshsa, odam boshqa mahsulotlarni ularning maqbulligiga ishonch hosil qilmaguncha topishi va sinab koʼrishi uchun vaqt kerak boʼladi. Аgar Turkiyaga sayohat narxi 15% ga oshsa, sayyohlar xaridlarini darhol kamaytirmasligi mumkin. Lekin, bir muncha vaqt oʼtgach, ularda arzon yo’nalishlar uchun ehtiyoj ortishi mumkin.
|
| |
