|
Tabiat va raqobat turlari
|
| bet | 34/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINA6.1. Tabiat va raqobat turlari.
Turizmdagi raqobat - bu turistik tashkilotlarning oʼz biznes faoliyatining eng yaxshi natijalariga erishish uchun ishlab chiqarish va sotishning eng qulay sharoitlari uchun kurashidir. Iqtisodiyotning turizm sohasidagi raqobatning asosiy mazmuni turistik isteʼmolchi uchun kurash, uning ehtiyojlarini toʼliq qondirishdir. Bu bozor ulushi uchun kurash boʼlib, uning muvaffaqiyati turistik mahsulotlar va xizmatlarning arzonligi va sifatiga bogʼliq. Raqobat isteʼmolchini turizm biznesining koʼrsatkichiga aylantiradi.
Turizmda raqobatning ikkita asosiy shakli mavjud – tarmoq ichidagi va tarmoqlararo.
Tarmoq ichidagi raqobat bir xil sohaning turistik mahsulotlari va xizmatlarini ishlab chiqaruvchilar oʼrtasida (masalan, turistik turar joy xizmatlari), oʼrtacha mehnat unumdorligidan yuqori boʼlgan korxonalar qoʼshimcha foyda olganda va texnik va tashkiliy jihatdan qoloq korxonalar, aksincha, mahsulot (xizmat)ning individual qiymatining bir qismini yoʼqotganda yuzaga keladi. ular ishlab chiqaradi va bankrot boʼladi. Bunday raqobat turizm tashkilotlarining innovatsion rivojlanishini ragʼbatlantiradi.
Tarmoqlararo raqobat-bu turizmning turli sohalari tashkilotlari oʼrtasidagi raqobat. Bu rentabelligi past boʼlgan tarmoqlardan yuqori boʼlgan tarmoqlarga kapitalning toʼlib ketishida ifodalanadi
jamiyat tomonidan talab qilinadigan tarmoqlarning kengayishiga, zarur mahsulotlar (xizmatlar) taʼminotini oshirishga yordam beradigan rentabellik. Biroq, natijada narxlar pasayadi va foyda kamayadi.
Kam daromadli tarmoqlardan kapitalning oqishi teskari natijaga olib keladi: ishlab chiqarish hajmi kamayadi, mahsulotlarga (xizmatlarga) talab ularning taklifidan oshib keta boshlaydi, natijada narx koʼtariladi va shu bilan birga foyda oshadi. Bu yerda narxlar isteʼmolchilarning didi va toʼlov qobiliyatining oʼzgarishiga javoban resurslarni qayta taqsimlash signallari boʼlib xizmat qiladi. Natijada, tarmoqlararo raqobat obʼektiv ravishda dinamik muvozanatni yaratadi, bu qaerga investitsiya qilinishidan qatʼi nazar, teng kapitaldan foyda olishni taʼminlaydi. Shuningdek, u ilmiy va texnologik taraqqiyotni ragʼbatlantiradi.
Bozorda turistik mahsulotlar ishlab chiqaruvchilarning soni va oʼziga xos vazniga qarab, mukammal (erkin) va nomukammal raqobat ajralib turadi.
Mukammal raqobat-bu sanoat bozorining bir turi boʼlib, unda koʼplab firmalar standartlashtirilgan (yaʼni maxsus sifat xususiyatlaridan mahrum) turistik mahsulotlarni sotadilar va hech bir firma mahsulot narxiga taʼsir qilish uchun yetarlicha katta bozor ulushiga ega emas. Mukammal raqobat sharoitida har bir firmaning turistik bozordagi umumiy mahsulot hajmidagi ulushi 1% dan kamroqqa toʼgʼri kelishi kerak.
Mukammal raqobat uchun talablar:
raqobatchilar bozor narxiga taʼsir qila olmaydi;
har bir firma raqobatchilarni bozor ulushiga tahdid deb hisoblamaydi;
narxlar, turistik mahsulotlar ishlab chiqarish texnologiyasi va ehtimoliy foyda haqida maʼlumot har qanday kompaniya uchun mavjud;
sayohat agentliklari uchun bozorga kirish va chiqish bepul.
Nomukammal raqobat-bu yuqorida aytib oʼtilgan mukammal raqobat belgilaridan kamida bittasi buzilgan bozorni boshqarish tizimining holati. Raqobatning nomukammalligi darajasi
(yoki monopolizm) boshqacha boʼlishi mumkin. Mukammal raqobatdan keyin monopolizmga birinchi qadam monopolistik raqobatdir.
Umuman olganda, iqtisodchilar raqobat darajasiga qarab bozorda bir-biriga oʼxshamaydigan toʼrtta bozor holatini ajratib koʼrsatishadi:
1) sof monopoliya;
2) oligopoliya;
3) monopolistik raqobat;
4) sof (mukammal) raqobat.
Raqobat usullariga koʼra, narx va narx boʼlmagan raqobat oʼrtasida farq bor.
Raqobat turizm biznesining holatiga sezilarli taʼsir koʼrsatadi. Raqobat turizm sohasi subyektlarining har bir subyektning raqobatdosh ustunliklaridan kelib chiqqan holda ularning faoliyatiga markazlashtirilgan davlat aralashuvisiz individual harakatlarini oʼzaro muvofiqlashtirish va tartibga solishning tabiiy mexanizmi boʼlib xizmat qiladi.
|
| |
