|
Kirish bob. Turizm iqtisodiyotigа kirish
|
| bet | 40/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINANazorat savollari
1. Turizmda raqobatni aniqlang.
2. Mukammal (sof) raqobatning turistik bozorining xususiyatlarini ochib bering.
3. Monopolistik raqobatning turistik bozorining xususiyatlarini ochib bering
4. Oligopoliya sharoitida turistik bozorning xususiyatlarini ochib bering
5. Monopoliya sharoitida turistik bozorning xususiyatlarini ochib bering
6. Turizmda ham narx, ham narx boʼlmagan raqobatning afzalliklarini belgilang. Natijalarni qiyosiy jadval shaklida rasmiylashtirish.
7-BOB. TURIZMDА NАRX SIYOSАTI.
7.1. Turizm bozoridagi narx, uning vazifalari va shakllanish shartlari.
7.2. Turizmda narx belgilashning xususiyatlari.
7.3. Narx belgilashning maqsadlari, tamoyillari va asosiy bosqichlari.
7.4. Turizmda narxlar tarkibi va turistik mahsulot narxini aniqlash.
7.5. Turistik korxonaning narx strategiyasi.
7.6. Narx belgilash usulini tanlash va yakuniy narxni belgilash.
7.7. Turistik narxlarni oʼzgartirish tizimi.
7.1. Turizm bozoridagi narx, uning vazifalari va shakllanish shartlari.
Umuman olganda, narx - bu turistik mahsulot va xizmatlarning puldagi qiymati. Xarajat ishlab chiqaruvchilar (xizmat koʼrsatuvchilar) va isteʼmolchilar (turistlar) oʼrtasidagi ijtimoiy munosabatlarni ifodalaydi. Turist uchun narx xarajat, xizmat koʼrsatuvchi uchun esa daromad.
Narxlar darajasi turistik tashkilotning foyda miqdorini, raqobatbardoshligini va moliyaviy barqarorligini belgilaydi.
Narxning mohiyati quyidagi funktsiyalarda ifodalanadi:
tarqatuvchi;
ragʼbatlantirish;
orientatsiya funktsiyalari.
Narxning taqsimlash funksiyasining mazmuni shundan dalolat beradiki, narxlar yordamida yaratilgan yalpi ichki mahsulot va xoʼjalik yurituvchi subʼektlar daromadlari milliy xoʼjalik majmuasi korxonalari va tarmoqlari oʼrtasida qayta taqsimlanadi. Narxlarning ragʼbatlantiruvchi funktsiyasi quyidagilar bilan izohlanadi: narxlar ayrim tovarlarni ishlab chiqarish va isteʼmol qilishga iqtisodiy hissa qoʼshadi va boshqalarni isteʼmol qilish va ishlab chiqarishni cheklaydi, shuningdek, yangi tovar va materiallardan foydalanishni va mahsulot sifatini yaxshilashni ragʼbatlantiradi. Orientatsiya funksiyasi narxning mahsulot xaridori va uning sotuvchisini zarur maʼlumotlar bilan taʼminlashini bildiradi.
Bozor narxini shakllantirish uchun zarur shartlar quyidagilardir:
xoʼjalik mustaqilligi va korxonalarning mulkdor sifatida xulq-atvorini tanlash erkinligi;
xoʼjalik yurituvchi subʼektlar oʼrtasidagi oʼzaro manfaatli shartnomalar va oldi-sotdi shartnomalari orqali amalga oshiriladigan munosabatlarning tijorat asoslari;
shartnomaviy munosabatlarni, boshqa xoʼjalik nizolarini qoʼllab-quvvatlash va himoya qilish, yoʼqotishlar va zararlarni qoplashni kafolatlash;
raqobat muhitining mavjudligi va monopoliyani bartaraf etish, xoʼjalik yurituvchi subʼektlar, bozor agentlari xatti-harakatlarini tanlash imkoniyatini taʼminlash;
Turistik mahsulot (xizmatlar) narxi ikki chegaraga ega: pastki va yuqori. Pastkisi turistik mahsulot (xizmatlar) tannarxi, yuqorisi esa turistik mahsulotga (xizmatga) talab bilan belgilanadi. Binobarin, turistik mahsulot (yoki xizmat) narxi uning tannarxi va unga boʼlgan talab bilan belgilanadi.
Bundan tashqari, turistik mahsulot (xizmat) narxiga bir qator omillar taʼsir qiladi: xizmat koʼrsatish klassi (konforlik darajasi); turistik sayohat turi (ishlatiladigan transport vositalarida: havo, temir yoʼl, avtobus va boshqalar); xizmat koʼrsatish shakllari (guruh yoki individual tur); turistik xizmatlar bozori sharoiti; xizmatlar koʼrsatishning mavsumiy xususiyati; turistik korxonalarning joylashuv geografiyasi va boshqalar.
Narx belgilash toʼgʼrisida qaror qabul qilish uchun asos turistik mahsulotga boʼlgan talab darajasi hisoblanadi. Mahsulot narxini belgilashda potentsial isteʼmolchilarning turi va sonini hisobga olish kerak. Аgar bozorda isteʼmolchilar soni kam boʼlsa, u holda narx cheklangan bozorni qoplash uchun yetarlicha yuqori boʼlishi kerak. Lekin siz sotib olish odatlari va xarid qobiliyatini ham hisobga olishingiz kerak.
Ishlab chiqarish narx yalpi xarajatlarni oʼz ichiga olishi kerak.
Kompaniya qoplagan mahsulot uchun narx oladi barcha yalpi xarajatlar, reklama va sotish bilan bogʼliq xarajatlar, shuningdek, daromad darajasi.
Mahsulot narxiga kiritilgan foyda shartnoma hamkorlari oldidagi barcha majburiyatlar va barcha soliqlar toʼlanganidan keyin biznes tavakkalchiligini qoplash uchun qolishi kerak. Bozorda uzoq muddatli omon qolishni maqsad qilgan korxonalar qulay bozor mavqeini yoki etakchilik mavqeini qoʼlga kiritish uchun qisqa muddatda yoʼqotishlarga duch kelishi mumkin.
Ishlab chiqaruvchilardan xizmatlarni ommaviy ravishda sotib olgan turistik korxonalar sezilarli chegirmalarga ega. Oʼlchov effekti ishga tushiriladi - ishlab chiqarish hajmining oshishi bilan doimiy xarajatlar kamayadi. Shuningdek, qoʼshimcha mijozlar soni va shartnoma boʼyicha oʼz majburiyatlarini oʼz vaqtida bajarishi uchun chegirmalar koʼzda tutilgan.
Sayyohlik agentliklari turoperatorning sotish narxidan ustama ishlab chiqaradi va shu orqali oʼzlarining umumiy xarajatlarini qoplaydi va foyda oladi. Turoperatorlar eng past narx darajasini belgilaydilar, undan pastroqda sayohat agentliklariga narxlarni pasaytirishga ruxsat berilmaydi.
Ushbu omillarga qoʼshimcha ravishda siz quyidagilarni hisobga olishingiz kerak:
raqobatchilarning oʼrnini bosuvchi mahsulotlarning mavjudligi;
maqsadli bozorining ehtiyojlarini qondirish darajasi;
muhitdagi oʼzgarishlar (siyosiy, iqtisodiy, huquqiy);
mahsulot sifati;
mahsulotning oʼziga xos xususiyatlari;
raqobatchilar;
mavsumiylik;
psixologik xususiyatlar.
Turizm sohasidagi narxlarga mahsulotni nomoddiy tabiati tufayli saqlash imkoniyati taʼsir qiladi. Natijada, chakana sotuvchilar sotilmagan aktsiyalarni shakllantirish bilan bogʼliq xavfni ishlab chiqaruvchi bilan boʼlishmaydi. Bundan tashqari, turistik bozor koʼpincha narxlarni va mavsumiy narxlarni farqlashni nazorat qiladigan davlat tomonidan tartibga solinadi.
|
| |
