|
Kirish. Texnologik mashina va asbob-uskunalar. Mashinaning umumiy ta’rifi. Texnologik mashinalar va ularni strukturasi
|
| bet | 5/18 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 3,28 Mb. | | #152897 |
Bog'liq PKJ maruza matni №1-163-МАЪРУЗА
BOSHQARISH SISTEMALARI. AVTOMATIK MOSLAMALAR VA MASHINALAR ISHINI BOSHQARISH TIZIMLARINI TURLARI. AGREGAT TURLI VA POTOK TIZIMLARI MASHINALARINI BOSHQARISH. DASTURLI BOSHQARISH TIZIMLARI VA ULARNING TURLARI. DASTURLARNI XISOBLASH, YOZISH VA O‘ZGARTIRISH MOSLAMALARI. KO‘CHIRISH TIZIMLI BOSHQARUVCHILAR SXEMALARI. MASHINАLARNING ISH UNUMDORLIGI VA PUXTALIGI. TEXNOLOGIK JARAYONLARNI BAJARISH USULLARI VA MASHINALAR TUZILISHI MURAKKABLIGI, HAMDA TURLI AGREGATLASH BO‘YICHA MASHINALAR PUXTALIGI ASOSLARI.
Texnologik mashina va apparatlarni boshqarish tizimlari.
Ishlab chiqarish sanoatlari kabi poyabzal korxonalarida xam qo’l boshqaruvidagi mashina va apparatlar dasturli boshqaruv tizimlarga o’tkazilmoqda. Ammo ko’p texnologik mashina va apparatlar oddiy vositalar bilan boshqariladi.
Yangi avtomatlashtirilgan jixozlarni yaratishda boshqaruv tizimini to’gri tanlash muxim rol uynaydi. Markazlashgan, markazlashmagan va aralash boshqaruv tizimlari qo’llaniladi.
Markazlashgan yoki dasturlangan boshqaruv tizimiga ega mashinalarni
(ishchi organlarni) boshqarish moslama bilan amalga oshiriladi.
Ishchi organlar ishlashining zarur bo’lgan ketma-ketligi, tezligi va xarakatlanishini mos saqlovchi (mushtumchalarda, perfolentada, perfokartalarda va x.k)larga o’rnatiladi, xisoblanadi va belgilanadi,so’ng boshqaruv apparatiga kiritiladi yoki mashinaning bosh valiga o’rnatiladi.
Mashinaning ishchi organlarini boshqarilishini markazlashmagan tizimida ishchi organlarni ketma-ket ishlatish yoki to’xtatish datchiklar yordamida amalga oshiriladi. Bu tizimlarga texnologik jarayonlarni ketma- ket bajarilishidagi boshqarish tizimi va nazorat tizimi , yoki ular asosida aralash tizim. Boshqarish tizimini bajaruvchi xarakatlantirgich turiga qarab tizimlar mexanik, gidravlik, pnevmatik, elektr yoki aralash bo’lishi mumkin. Elektr tizimlarning abzalligi bu ixchamligi, masofadan boshqarish imkoniyati, ishlashda tovush chiqarmasligi va x.k. Aralash tizimlarda boshqa tizimlarning kamchiligini bartaraf etish imkonini beradi xamda texnik-iktisodiy ko’rsatgichlar yuqori bo’ladi.
Poyabzal mashinalarda mushtumchali boshqarish dasturlar qo’llaniladi, ular qattiq dasturli mexanik boshqarish dasturi bo’ladi va uni yangilash uchun mushtumchalar almashtiriladi.
Boshqarishning raqamli dasturida ishchi organlarini xarakat dasturi perforatsiyalangan lentaga yoziladi va so’ng mashinada qayta tiklaniladi (o’qiladi).
Avtomatik boshqarish tizimi mikroprotsessor texnika yordamida amalga oshiriladi va axborotlar displey orqali kiritiladi. Chet el firmalari poyabzalni avtomatik loyixalash tizimi CAD tizimida (Computer Aided Desing-kompyuter yordamida loyixalash) amalga oshiradi, u poyabzal namunalari kollektsiyasini yaratish jarayoni mashina xotirasiga kiritilishi bilan, modellashtirish va konstruktorlik xujjatlarini chiqarishni kamrab olgan . Bunda poyabzal namunalarini tayorlash zaruriyati yo’qoladi. Texnologik jixozlarni boshqaruvchi CAM tizimi (Computer Aided Manufakturing- kompyuter yordamida tayyorlash) xam ishlab chiqilgan. O’zaro boglangan CAD/CAM tizimi, misol uchun bichish jarayonini boshqarishda yaxlit tizim yordamida materialdan optimal foydalanishni xisobga olib detallarni joylashtirish jarayonini xamda press-avtomatlarni ishlashini boshqarishda CAD/CAM tizimidan foydalanishda («Schon» FRG firmasining ma'lumotiga qaraganda) materialdan foydalanish koeffitsenti 7-10% oshadi.
Poyabzal tanavorini yig’ish uchun dasturli boshqariluvchi tikuv
yarimavtomatlar xamda poyabzalni tortuvchi ikki jarayonli avtomat tizimlar yaratildi.
Ishlab chiqarish sanoatlari kabi poyabzal korxonalarida xam qo’l boshqaruvidagi mashina va apparatlar dasturli boshqaruv tizimlarga o’tkazilmoqda. Ammo ko’p texnologik mashina va apparatlar oddiy vositalar bilan boshqariladi.
Yangi avtomatlashtirilgan jixozlarni yaratishda boshqaruv tizimini to’gri tanlash muxim rol uynaydi. Markazlashgan, markazlashmagan va aralash boshqaruv tizimlari qo’llaniladi.
Markazlashgan yoki dasturlangan boshqaruv tizimiga ega mashinalarni
(ishchi organlarni) boshqarish moslama bilan amalga oshiriladi.
Ishchi organlar ishlashining zarur bo’lgan ketma-ketligi, tezligi va xarakatlanishini mos saqlovchi (mushtumchalarda, perfolentada, perfokartalarda va x.k)larga o’rnatiladi, xisoblanadi va belgilanadi,so’ng boshqaruv apparatiga kiritiladi yoki mashinaning bosh valiga o’rnatiladi.
Mashinaning ishchi organlarini boshqarilishini markazlashmagan tizimida ishchi organlarni ketma-ket ishlatish yoki to’xtatish datchiklar yordamida amalga oshiriladi. Bu tizimlarga texnologik jarayonlarni ketma- ket bajarilishidagi boshqarish tizimi va nazorat tizimi , yoki ular asosida aralash tizim. Boshqarish tizimini bajaruvchi xarakatlantirgich turiga qarab tizimlar mexanik, gidravlik, pnevmatik, elektr yoki aralash bo’lishi mumkin. Elektr tizimlarning abzalligi bu ixchamligi, masofadan boshqarish imkoniyati, ishlashda tovush chiqarmasligi va x.k. Aralash tizimlarda boshqa tizimlarning kamchiligini bartaraf etish imkonini beradi xamda texnik-iktisodiy ko’rsatgichlar yuqori bo’ladi.
Poyabzal mashinalarda mushtumchali boshqarish dasturlar qo’llaniladi, ular qattiq dasturli mexanik boshqarish dasturi bo’ladi va uni yangilash uchun mushtumchalar almashtiriladi.
Boshqarishning raqamli dasturida ishchi organlarini xarakat dasturi perforatsiyalangan lentaga yoziladi va so’ng mashinada qayta tiklaniladi (o’qiladi).
Avtomatik boshqarish tizimi mikroprotsessor texnika yordamida amalga oshiriladi va axborotlar displey orqali kiritiladi. Chet el firmalari poyabzalni avtomatik loyixalash tizimi CAD tizimida (Computer Aided Desing-kompyuter yordamida loyixalash) amalga oshiradi, u poyabzal namunalari kollektsiyasini yaratish jarayoni mashina xotirasiga kiritilishi bilan, modellashtirish va konstruktorlik xujjatlarini chiqarishni kamrab olgan . Bunda poyabzal namunalarini tayorlash zaruriyati yo’qoladi. Texnologik jixozlarni boshqaruvchi CAM tizimi (Computer Aided Manufakturing- kompyuter yordamida tayyorlash) xam ishlab chiqilgan. O’zaro boglangan CAD/CAM tizimi, misol uchun bichish jarayonini boshqarishda yaxlit tizim yordamida materialdan optimal foydalanishni xisobga olib detallarni joylashtirish jarayonini xamda press-avtomatlarni ishlashini boshqarishda CAD/CAM tizimidan foydalanishda («Schon» FRG firmasining ma'lumotiga qaraganda) materialdan foydalanish koeffitsenti 7-10% oshadi.
Poyabzal tanavorini yig’ish uchun dasturli boshqariluvchi tikuv
yarimavtomatlar xamda poyabzalni tortuvchi ikki jarayonli avtomat tizimlar yaratildi.
Mashinani ishlab-chiqarish unumdorligi va ishonchliligi.
Texnologik jixozlarning asosiy ko’rsatkichlaridan ishlab-chiqarish unumdorligi va texnologik jarayonini sifatli bajarilishi. Bu ko’rsatkichlar mashina ishonchliligiga va uni texnik xolatiga bogliq. Mashinaning asosiy parametrlarini umumlashgan moxiyati bilan uni ishonchliligi va texnik xolati tavsiflanadi. Unga ishlatiluvchi quvvat, ishlash aniqligi, detallarni puxtaligi, bikirligi va x.k. loyixalash jarayonida xar bir parametr xisoblangan va ular mashina ishlashini ishonchliligini belgilaydi. Biron bir parametr xisobga olinmasa mashina ishonchliligini pasaytiradi, uni vaqti-vaqti bilan to’xtab qolishiga va ishlab-chiqarish unumdorligini kamaytirishiga olib keladi xamda chiqarilayotgan maxsulot sifatini pasaytiradi.
Belgilangan rejimda va qo’llanilish sharoitida talab etilgan funktsiyalarni bajara olinishi, texnik xizmat kursatilishda, ta'mirlashda, saqlashda, transportirovka qilishda ob'yektni (mashina, mexanizm, uzel, detalni) ma'lum davr ichida belgilangan barcha parametrlarni saqlana olishi ishonchlilik deyiladi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Kirish. Texnologik mashina va asbob-uskunalar. Mashinaning umumiy ta’rifi. Texnologik mashinalar va ularni strukturasi
|
