20.2. Tarmoq orqali jarayonlarning o‘zaro bog‘lanishi Yuqorida aytib o‘tilganidek, ko‘pgina ilovalar kompyuter tarmog‘i orqali
bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan ikki “tomon” dan tashkil topgan. O‘zaro
bog‘lanish, xabarlarni uzatish va qabul qilish orqali amalga oshadi. Jarayon,
o‘zining interfeysi orqali xabarlarni uzatish va qabul qilish yo‘li bilan amalga
oshadi.
Shuni ko‘rish mumkinki, interfeys xostning, amaliy va transport sathi
orasida bog‘lanishni tashkil etuvchi ekanligini ifodalaydi. Interfeysni yana ilova va
kompyuter tarmog‘i aloqasini amalga oshiruvchi amaliy dasturiy interfeys
(Application Programming Interface, API) deb ham atashadi.
Ishlab chiqaruvchi nazorati ostida ilova amalda butunligicha, uning transport
qismi haqida gapirish mumkin bo‘lmagan, amaliy sathga tegishli bo‘lgan
interfeysning bir qismida joylashadi.
Bu yerda ishlab chiqaruvchining vakolati, transport sathi protokolini tanlash
va transport sathining bir necha parametrlarini (buferning maksimal o‘lchami,
segmentning maksimal o‘lchami va b.) qiymatini o‘rnatishdir. Ilova har doim
yagona transport protokolini qo‘llagan holda quriladi. 20.2-rasmda interfeyslar va
transport sathi protokolining ilovalar jarayoni ko‘rsatilgan.
268
20.2-rasm. Interfeyslar va transport sathi protokolining ilovalar jarayoni. 20.3. Jarayonlarni manzillash Ikkita turli xostlarda bajariluvchi jarayonlar orasidagi xabarlarni
muvaffaqiyatli almashish uchun ular bir-biri bilan identifikatsiyalangan
(tenglashgan) bo‘lishi lozim.
Identifikatsiya jarayonlar haqidagi quyidagi axborotlarni mavjud bo‘lishini
talab etadi:
-
jarayonga tegishli bo‘lgan nom yoki xost manzili;
- xost ichidagi jarayon identifikatori.
Avvalo xost manzilini qarab chiqamiz. Internet ilovalarda xostlar IP-
manzillar yordamida identifikatsiyalanadi. IP-manzil tarmoqning har bir xosti
uchun noyob bo‘lgan (aniqroq qilib aytganda tarmoqqa xostni ulashni amalga
oshiruvchi har bir interfeys uchun bu son noyob) 32 razryadli ikkilik sonda
ifodalanadi. Xost ichida jarayonlar identifikatsiyasi, har bir xost jarayoni uchun
noyob port raqami yordamida amalga oshadi.
Amaliy sathning ommaviy bo‘lgan Internet ilovalari port raqamlarining
standartlashgan qiymatlariga ega.
Shunday qilib, HTTP protokoli qo‘llaniladigan jarayon, 80 raqamli portni,
SMTP protokolini qo‘llovchi jarayon esa 25 raqamli portni oladi. Portning yaxshi
269
tanish bo‘lgan raqamlarini RFC 1700 (hozirgi kunda ancha eskirgan
hisoblanuvchi) hujjatlaridan va http://www.iana.org (RFC 3232) saytidan topish
mumkin. Ishlab chiqaruvchilar yangi tarmoq ilovalarini yaratganda ular portning
xususiy raqamini ilova qilishi kerak.
